مشاوره حقوقی تلفنی توسط کانون‌های وکلا ناکارآمد است/ نگاهی به بایسته‌های مشاوره حقوقی

وکلاپرس– یک وکیل دادگستری ضمن انتقاد از ارائه خدمات مشاوره حقوقی رایگان تلفنی توسط کانون ها گفت: مشاوره حقوقی رایگان تلفنی توسط کانون ها کارآمد نخواهد بود.

به گزارش وکلاپرس، دکتر بابک جعفری، عضو کانون وکلای دادگستری مرکز، در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار وکلاپرس به نقد و بررسی ارائه خدمات مشاوره تلفنی رایگان توسط کانون ها که اخیرا از سوی کانون های کرمانشاه و آذربایجان شرقی راه اندازی شده است، پرداخت.

بیشتر بخوانید: مرکز مشاوره تلفنی رایگان کانون وکلای آذربایجان شرقی راه اندازی شد

شرح گفت و گو در ادامه آمده است.

نظر خود را درخصوص مشاوره رایگان تلفنی توسط کانون ها بیان کنید؟ علت مخالفت یا موافقت خود را توضیح دهید.

بدوا لازم به ذکر است اصولا باید درخصوص ارائه مشاوره حقوقی نگاه سخت گیرانه ای داشت؛ چرا که مشاوره حقوقی موخر بر وکالت و مستلزم داشتن دانش و تجربه کافی راجع به موضوعات مختلف حقوقی است و در طول زمان شکل می گیرد.

در دنیای حقوق به مراتب ذیل از دانی به عالی احترام گذاشته ام:

۱- علاقمندی حقوق؛
۲- دانشجوی حقوق (به ماهو محصل)؛
۳- کارشناس/ کارشناسی ارشد/ دکتر حقوق؛
۴- مدرس/ دانشیار/ استاد تمام حقوق (به ماهو استاد)؛
۵- وکالت دادگستری (به ماهو وکالت)؛
۶- مشاور حقوقی

رابطه این مراتب با یکدیگر عموماً و غالباً طولی و بعضاً عرضی است. بی شک رابطه مشاوره حقوقی و وکالت دادگستری رابطه طولی است؛ بنابراین تاکید می‌ کنم کسی که قرار است مشاوره حقوقی دهد، اولاً باید وکیل دادگستری باشد و ثانیاً در وکالت به تبحر و تجربه کافی رسیده باشد.

دلیل منطقی این ادعا چیست؟

وقتی وکیل دادگستری وکالت فردی را به عهده می گیرد، در چهار چوب عقد وکالت و تحت نظر قانون و با ضابطه نظارتی کانون های وکلای دادگستری، مسئولیت دارد و باید پاسخگوی رفتار حرفه ای و یا غیر حرفه ای باشد. پس مراقب است کدام کار را قبول کند و وقتی قبول کرد به چه نحو عمل کند که هم برای موکلش نفع حداکثری مطابق آنچه ذیحق است فراهم کند و هم اعتبار خودش را نزد مخاطبینش افزایش دهد.

ولی در مورد مشاوره حقوقی اینگونه نیست؛ وکیل در مشاوره حقوقی، آنچه را که موکل به عنوان یک فرد غیرحقوقی و ناآگاه به مسائل پیچیده حقوقی و قانونی، باید راساً انجام دهد به زبان ساده و با قابلیت تفهیم و ادراک مشاوره گیرنده به وی انتقال می دهد و پس از دریافت مشاوره، فرد از وکیل جدا می شود.

بیشتر بخوانید: مشاوره رایگان حقوقی کانون وکلای کرمانشاه به بانوان خبرنگار کرمانشاهی

پس اگر انتقال معانی حقوقی و راهکار ارائه شده به درستی به فرد صورت نگرفته باشد، چه بسا نتیجه مشاوره حقوقی نه تنها فاقد کارکرد مثبت باشد بلکه بعضا برای فرد آسیب زا خواهد بود. تصدیق می فرمایید که بسیاری از این آسیب ها درخصوص حقوق افراد غیرقابل جبران است. به این دلیل همیشه معتقدم مشاوره حقوقی حسب مورد، رفتار پر خطر یک وکیل دادگستری قلمداد خواهد شد.

با این وجود شما با مشاوره تلفنی توسط وکلای دادگستری و کانون ها مخالف هستید و نه رایگان بودن آن؟

بله، موضوع به هیچ عنوان ایراد و گلایه به رایگان بودن مشاوره تلفنی نیست؛ چرا که در این خصوص همیشه ارائه مشاوره حقوقی توسط وکلای دادگستری را برای رضای خدا و در امور خیریه برای افراد بی بضاعت در راستای عمل به تعهد اجتماعی وکلای دادگستری و کانون های متبوع آنها می دانم و شخصا نیز به آن عمل کرده ام.

این موضوع فراتر از مشاوره حقوقی است و معتقدم وکیل دادگستری باید سالانه حداقل چند وکالت تبرعی و برای رضای خدا نسبت به افراد کم بضاعت جامعه داشته باشد. لذا نباید خلط مبحث شود.

بیشتر بخوانید: کمیسیون امور بین‌الملل کانون وکلای مرکز برای مشاوره حقوقی به پناه‌جویان افغانستانی اعلام آمادگی کرد

ارائه مشاوره حقوقی نیازمند توجه به جزئیات موضوع، مدارک و مستندات مشاوره گیرنده از سوی وکیل دادگستری و مشاور حقوقی است که بی شک در مشاوره تلفنی محقق نخواهدشد؛ کسی که قرار است راجع به یک چک -که همه به اشتباه می گوییم موضوع ساده ای است- تلفنی مشاوره دهد، چطور باید چک را ببیند؟ اوصاف شکلی سند تجاری را کنترل کند؟ تشخیص دهد که چک تجاری است یا یک سند مدنی تلقی می گردد؟ چه طور با عدم علم به موقعیت صادر کننده، دارنده، ظهر نویس یا ضامن (و تفکیک آنها) در سند تجاری که فرد از پشت تلفن راجع به آن صحبت می کند، می توان راهکار صحیح حقوقی را به فرد ارائه داد؟!

ممکن است پاسخ دهید این دیگر مسئولیت فرد تماس گیرنده است که اطلاعات صحیح دهد! خیر قطعا اینگونه نیست. قرار شد ما وکیل دادگستری به ماهو وکیل باشیم و در ارائه خدمات مسامحه نکنیم. ما قسم خوردیم و شرافت خود را وثیقه نهادیم؛ پس کار عبث از ما پذیرفته نخواهد شد همانطور که از یک پزشک قبول نمی کنیم در یک مشاوره تلفنی و بدون معاینه و بررسی نتایج آزمایش پزشکی، دارو تجویز کند.

بر این اساس اقدامات برخی کانون ها در زمینه ارائه مشاوره تلفنی را چه طور ارزیابی می کنید؟

تعدادی از کانون های وکلا که به دنبال راه اندازی سامانه مشاوره تلفنی رایگان هستند، با نیت و هدفی خوب و مثبت آغازگر راه نادرستی هستند. به نظر می رسد انتخاب این راه نادرست ناشی از عدم تمرکز بر اهداف متعالی و نانوشته کانون های وکلا در خدمت به مردم بوده و بی شک تحت تاثیر فشار های نابخردانه و غیرکارشناسی شده از سوی نهاد های مختلف (از جمله بخشی از بدنه ستادی قوه قضاییه، مجلس شورای اسلامی و زیرمجموعه های قوه مجریه) است که با فعل و یا ترک فعل خود، قصد خارج کردن کانون های وکلا از مسیر صحیح خود را دارند. البته وکلای دادگستری ثابت کردند با هوش تر از این هستند که اجازه چنین انحراف هایی را به کانون های متبوع خود بدهند.

راهکار شما درخصوص ارائه خدمات مشاوره وکلا چیست؟

باتوجه به مقدمه ای که در ابتدا عرض کردم، باید بگویم متاسفانه کسی کیفیت و چگونگی ارائه مشاوره حقوقی را به وکلای دادگستری آموزش نمی دهد. حتی این آموزش که بسیار مهم است برای کار آموز وکالت در دوره کارآموزی اتفاق نمی افتد. به ندرت یک کار آموز وکالت، کیفیت ارائه مشاوره حقوقی را در دفتر وکیل سرپرست خود مشاهده عینی می کند.

بیشتر بخوانید: امیرِ سالُن؛ یادداشت امیرسالار داودی از مشاوره حقوقی به اتباع خارجه در زندان اوین

این مسئله سبب می شود کارآموز هم در این موضوع ضعف داشته باشد و هم اساساً مشاوره حقوقی را در قبال اخذ حق المشاوره و یا برای امور خیریه و رایگان در ساختار وکالت خود جای ندهد. ولی واقعیت این است که اگر وکیل دادگستری تلاش کند تا به شأن مشورتی برای خود برسد، می تواند همه روزه در دفتر خود طی ساعات مشخص پاسخگوی مراجعین برای مشاوره حقوقی باشد و مجددا تاکید می کنم وکیل دادگستری نباید مشاوره رایگان دهد ولی حتماً باید برای رضای خداوند، دستگیر طبقات فرودست جامعه باشد و در همان بازه زمانی حتی فراتر از مشاوره رایگان، وکالت رایگان و برای رضای خداوند و در راستای عمل به تعهد اجتماعی خویش به مردم ارائه کند.

فقط در این صورت است که در حق جامعه خود ادای دین خواهد کرد و آثار استمرار این روش صحیح در طول زمان برای مردم و ایضاً نهاد وکالت مشخص خواهد شد.

چه نوع ارائه مشاوره حقوقی را کارآمد و موثر می دانید؟

مشاوره حقوقی زمانی کارآمد خواهد بود که نکات زیر را در بر بگیرد:

– مشخصاً با هدف عدم قبول پرونده مشاوره می دهم؛ وقتی فرض وکیل این باشد، همه آنچه را باید ارائه می دهد و مطلبی را نزد خود باقی نمی گذارد. معتقدم مشاوره های رایگان تلفنی و در حقیقت مشاوره رایگان بسیاری از موسسات حقوقی که تبلیغ می شود، پوششی است که حین مشاوره به فرد تفهیم کنند که این کار شما نیست و باید به ما وکالت بدهی.

– با تمرکز کامل و در بهترین وضعیت جسمی و روحی مشاوره بدهیم؛ گویی قرار است در یک جلسه رسیدگی دادگاه شرکت کنیم.

– از آنچه مراجعه کننده می گوید، خلاصه برداری کنیم تا به اصل مشکل و سوال او پی ببریم. این اتفاق در فرم مشاوره می افتد و در بایگانی دفتر باقی خواهد ماند.

– سعی کنیم درگیر حواشی و موارد احساسی مراجعه کننده نشویم تا از منطق و اصول حقوقی غافل نشویم.

بیشتر بخوانید: حرفه وکالت و چالش‌های اخلاقی آن در گفت و گو با فیلسوف اخلاق احد فرامرز قراملکی

– پس از شنیدن مطالب مراجعه کننده و بررسی دقیق مستندات او که بعضا مستلزم کنترل سامانه ابلاغ الکترونیکی و اطلاع رسانی پرونده های وی در سامانه عدل ایران قوه قضاییه است، مدارک وی را مرتب و اولویت بندی کنیم. البته حسب مورد پس از اخذ اوراق مرتبط، اصل آنها را مسترد کنیم.

– اقداماتی را که قرار است مراجعه کننده، بدون وکیل انجام دهد به ترتیب و با تشریح کامل به وی تفهیم و خلاصه آن ها را برای او بنویسبم.

– اگر مراجعه کننده تقاضا کرد و لازم دیدیم، اظهار نامه، شکوائیه، دادخواست و یا لایحه دفاعیه را خودمان و به نام او تنظیم کنیم. البته این مورد مستلزم دریافت وجه جداگانه توسط وکیل یا به طور رایگان برای رضای خداوند و بنده خدا است.

– ضرورت یا عدم ضرورت استفاده از وکیل حسب مورد به مراجعه کننده تفهیم گردد و در صورت توصیه به استفاده از وکیل، خود را صرفاً به عنوان یکی از گزینه های انتخاب به او معرفی کنیم و از ترغیب بیش از حد خودداری کنیم.

به طور کلی عملکرد کانون های وکلا در ارائه خدمات مشاوره و معاضدتی رو چه طور ارزیابی می کنید؟

در مورد عملکرد کانون های وکلای دادگستری درخصوص ارائه خدمات ارائه خدمات مشاوره و معاضدتی مردم آنچه مشهود است نیت هیأت مدیره کانون ها به انجام این امور و خدمت رسانی به مردم بوده و هست. اما باید تشخیص دهیم مشکل کجا بروز پیدا می کند؟

نخست آن که هیچ گاه اراده موثری مبتنی بر برنامه ریزی برای ایجاد ساختار و نظام هماهنگ کشوری از طریق اعتماد به اسکودا در این خصوص وجود نداشته و تا سطحی که می دانم سلیقه ای رفتار شده است و شاهد توسعه یا تحدید و افول این خدمات با تعویض روسای ادارات معاضدت بوده ایم.

 بیشتر بخوانید: کانون وکلای کرمانشاه سه روز در هفته مشاوره تلفنی رایگان ارائه می‌کند

دوم آن که کانون های وکلای دادگستری تبلیغی برای این فعالیت سودمند و رایگان در هیچ سطحی انجام نداده اند و هم اکنون نیز نمی دهند؛ تبلیغ برای وکالت در قبال دریافت وجه خلاف شأن است ولی برای وکالت مجانی و ارائه خدمات رایگان به مردم در راستای عمل به تعهد اجتماعی کانون های وکلا نه تنها خلاف شأن نیست بلکه لازمه تثبیت این وظیفه مهم هم در میان کانون های وکلای و هم در میان اقشار مختلف جامعه، خاصه قشر ضعیف و کم برخوردار جامعه است.

سوم آن که متاسفانه طی این سال ها ادارات معاضدت در راستای استقرار واحدهای خود در مجتمع های قضایی، درخصوص ایجاد سخت افزار (شامل تجهیز این واحدها مانند یک دفتر وکالت بهره مند از کلیه امکانات اعم از رایانه، چاپگر، اینترنت، کتابخانه کامل کتب حقوقی، وسایل پذیرایی و ایجاد محل مجزی و خصوصی برای راحتی مراجعه کننده) و هم نرم افزار (شامل بهره گیری از معمرین حرفه وکالت، اساتید دانشگاه که وکیل هستند در کنار جوانان و توام باهم) قصور و کم کاری کرده اند. البته نحوه برخورد مقامات ستادی قوه قضاییه و عدم تعامل شایسته با کانون های وکلا هم در این تقصیر بی تاثیر نبوده است.

چه انتقادات و راهکارهایی برای بهبود شرایط دارید؟

توصیه می گردد به جای راه اندازی سامانه های تلفنی که به شرح پیش گفته فاقد کارآمدی لازم و بعضاً مضر به حال مردم و اعتبار نهاد وکالت است، به یکی از دو طریق پیشنهادی خود را به روز رسانی و امکان بهره مندی مردم از خدمات کانون های وکلا را فراهم کنند.

۱- ایجاد سامانه و سایت اینترنتی مستقل جهت مشاوره و معاضدت رایگان به مردم با قابلیت بارگذاری اسناد و مدارک و اخذ کد رهگیری توسط مردم و ایجاد ساختار بررسی و پاسخگویی به آنها از طریق همان سایت و یا حسب مورد به شکل حضوری.

۲- ایجاد یک لینک دسترسی مشاوره و معاضدت رایگان در سامانه عدل ایران قوه قضاییه و امکان ارسال اسناد و مدارک و یا دادخواست تنظیمی در دفاتر خدمات قضایی برای کانون های وکلای مربوطه پیش از ارسال به مراجع قضایی حسب در خواست اختیاری مردم، از طریق تعامل سازنده با دستگاه قضا.

لازم به ذکر است راهکار دوم منطقاً باید مورد استقبال دستگاه قضا قرار گیرد؛ چرا که برعکس مکانیزم نادرست ارجاع بلاوجه دعاوی مردم به شورای حل اختلاف برای صلح و سازش -که معمولاً سازش محقق نمی شود- اخذ نظر مشورتی کانون های وکلای دادگستری در قالب مشاوره حقوقی رایگان بلاشک موجب کاهش پرونده های قضایی در طول زمان خواهد شد.

به نظر شما میزان رضایت شهروندان از این تماس ها چقدر خواهد بود و چقدر در روند پرونده‌ها موثر خواهد بود؟

شک ندارم به دلایلی که طرح کردم، این تماس ها در دراز مدت نه تنها رضایتمندی مردم را در پی نخواهد داشت بلکه هم شائبه ایجاد رانت و فساد را (این بار بنام کانون های وکلای دادگستری) بالا خواهد بود و هم شاید سرنوشتی بدتر از سامانه ۱۲۹ قوه قضاییه از حیث بی اهمیتی آن برای مردم خواهد داشت؛ با این تفاوت که در ناکارآمدی سامانه تلفنی ۱۲۹، بخش مشورتی و کارشناسی قوه قضائیه در ذهن مردم ناکارآمد جلوه کرد و این بار حیثیت نهاد وکالت مورد بی اعتمادی مردم قرار خواهد گرفت.