آیین نامه

آیین نامه چیست؟

آیین نامه مقرراتی هستند که توسط مقامات صلاحیت‌دار وضع شده و در معرض اجرا قرار می‌گیرند

اهداف آئین نامه میتواند:

  • تسهیل اجرا و تشریح قانونی از قوانین موضوعه باشد
  • می تواند درمواردی باشد که اساساً قانونی وضع نشده‌است (که به آن نظام‌نامه هم گفته می‌شود.)

تفاوت آیین نامه با قانون

تفاوت اساسی قانون و آئین نامه در مرجع تصویب‌کننده آن‌ ها است؛

  • قانون از مجاری مجالس تنقیح و تصویب می‌گردد
  • آئین نامه توسط سازمان‌های دولتی مصوب می‌گردد

ضمن این‌که ابطال آیین نامه‌های مغایر با قانون با دیوان عدالت اداری است.

همچنین مجموعه مقرراتی را که توسط هیئت وزیران یا یکی از آنها برای اجرای قوانین مصوب مجلس یا انجام امور مستقل ایجاد می‌گردد، آئین نامه می‌گویند.

به‌طور کلی قوانین در سلسله مراتب طولی به این ترتیب قرار می‌گیرند:

  1. قانون اساسی
  2. قوانین عادی (قوانین مصوب مجلس)،
  3. آیین نامه‌ها و نظام‌نامه‌ها

فایده تقسیم‌بندی مزبور در لزوم تبعیت هر قانون از قانون بالاتر می‌باشد؛ بنابراین آیین نامه‌ها نباید مخالف قانون (اعم از اساسی و عادی) باشند.

به موجب اصل ۱۳۸ قانون اساسی:

اصل ۱۳۸ – علاوه بر مواردی که هیئت وزیران یا وزیری مأمور تدوین آیین نامه‌های اجرایی قوانین می‌شود، هیئت وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمانهای اداری به وضع تصویب‌نامه و آئین نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیئت وزیران حق وضع آئین نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد.

انواع آیین نامه

آئین نامه ها سه نوع اند:

الف) آیین نامه های اجرایی (غیر مستقل) :

مقرراتی هستند که به حکم صریح یا ضمنی قانونگذار برای تکمیل قانون وضع می شوند. به علت عدم استقلال ذاتی آنها به آنها آئین نامه های غیرمستقل نیز می‌گویند.

ب) آیین نامه جایگزین قانون (آئین نامه های تفویضی) :

مقرراتی که با اذن صریح قانونگذار توسط قوه مجریه تدوین می‌شوند اما ماهیتاً با قانون فرقی ندارند.

ج) آیین نامه مستقل :

مقامات اجرایی به موجب اصل 138 می‌توانند در حدود اختیاراتشان اقدام به وضع آئین نامه نمایند. این نوعآئین نامه ها مستقل از قانون برای انتظام روابط افراد به کار می‌روند و بسیار متنوع‌اند، مانند آئین نامه های انتخاباتی ، شهرداری ، امور مالی ، استخدامی و … و مقامات واضع آن هیأت وزیران ، وزیر ، استاندار ، فرماندار و … می‌باشند.

منبع: ترمینولوژی حقوق – دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی

آئین نامه ها را در اینجا بخوانید⇓

دکمه بازگشت به بالا