نگاهی کوتاه به فیلم «راشومون» و تأثیر آن در علم حقوق و روانشناسی
فهرست
وکلاپرس- فیلم سینمایی راشومون (Rashomon)، ساخته سینمای ژاپن در دهه ۵۰ قرن ۲۰ است که منجر به ایجاد اثر راشومون (تفاوت نقطه نظرات مردم نسبت به یک واقعه) در حقوق شد.
به گزارش وکلاپرس، فیلم سینمایی « Rashomon» را می توان یکی از مهم ترین فیلم های دادگاهی تاریخ سینما دانست. این فیلم که شاهکار خلاقانه آکیرا کروساواست (Akira Kurosawa)؛ مخاطب را با هوشمندی تمام در صندلی قضاوت نشانده و بیش از اینکه به دنبال حل معمای قتل موضوع فیلم باشد؛ تلاش دارد تا بیننده را درگیر چالشی دشوار و جالب توجه به نام «قضاوت» در میان حقایق نسبی پرشمار کند.
| ۸۸ دقیقه | مدت زمان فیلم |
| Akira Kurosawa | کارگردان |
| Toshiro Mifune, Machiko Kyō, Masayuki Mori | بازیگران |
| ۱۹۵۰ سینمای ژاپن | تولید |
| ۸.۲ (جزو ۲۵۰ فیلم محبوب تاریخ سینما) : IMDB ۹۸/۱۰۰ : Metacritic ۱۰۰/۱۰۰: Rotten Tomatoes | امتیازات
|
| خلاصه ی داستان : یک هیزمشکن ، یک راهب و یک مرد عامى، از باران به خرابه هاى دروازه ى راشومون پناه مى برند و راهب داستان محاکمه اى را که شاهد بوده با سه روایت تعریف مى کند…. | |
دادگاه رسیدگی به قتل یک سامورایی و روایات شهود آن
موضوع «راشومون» که فیلمی بسیار خوش ساخت بود و با وجود امکانات محدود دهه پنجاه سینمای ژاپن، از لحاظ تدوین، نور پردازی و غیره، در زمره آثار شاخص سینمای کلاسیک قرار می گیرد، در رابطه با دادگاه رسیدگی به قتل یک سامورایی و روایات شهود آن است.
«صدور رای» بر عهده مخاطب فیلم (یا همان قاضی) قرار گرفته است
هوشمندانه ترین و شاید جذاب ترین اتفاق این فیلم را می توان وحدت زاویه دوربین و زاویه نگاه قاضی (که تصویر یا صدایی از او در هیچ سکانسی نیست) قلمداد کرد که بعدها بارها منشا الگوی سینماگران دیگر نیز بوده است.
این امر بدین معناست که در طول فیلم، گویی تماشاگر در کرسی قضاوت نشسته و باید روایات، شهادات و اقرارهای متفاوت و متناقض را در خصوص قتل رخ داده بشنود؛ به گونه ای که حتی در پایان بندی امیدبخش فیلم نیز تعمدا از نتیجه گیری اجتناب شده است؛ گویی که «صدور رای» بر عهده مخاطب فیلم (یا همان قاضی) قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید:
پیام اصلی و هشدارآمیز فیلم؛ «نسبی بودن حقیقت»
در راشومون، مخاطب در مقام استماع گواهی شهود؛ چهار روایت مختلف را می بیند و می شنوند. در حالی که این چهار روایت دست اول و ظاهرا صحیح که هرکدام حاوی حقایق مهمی نیز هستند؛ در اصل ماجرا با یکدیگر تعارض اساسی دارند. اینجاست که پیام اصلی و هشدارآمیز فیلم، یعنی «نسبی بودن حقیقت» تماشاگر را در تعلیق آمیز ترین و هنرمندانه ترین شیوه ممکن غافلگیر می کند.
ایجاد اصطلاحی در رشته حقوق و روانشناسی به نام «اثر راشومون»
تاثیر فیلم راشومون که در سال ۱۹۵۲ برنده اسکار بهترین فیلم خارجی زبان نیز شد، به قدری در حوزه حقوقی و روانشناسی قابل توجه بود که منجر به تعریف پدیده ای به نام «اثر راشومون» شده است.
این پدیده بیانگر وضعیتی است که چند نفر به عینه شاهد و ناظر واقعه ای هستند ولی در مقام گواهی، روایت های مختلفی را از واقعه واحد بیان می کنند که ممکن است با یکدیگر تفاوت و تعارض اساسی نیز داشته باشند؛ در حالی که لزوما دلیل این تفاوت و تعارض، دروغ گویی و اظهارات نادرست شهود نیست.
همانطور که آکیرا کروساوا در فیلم راشومون بیان می دارد که تفاوت نقطه نظرات و شخصیت افراد و همچنین «تعارض منافع»، می تواند منجر به وضعیتی شود که اجرای صحیح قانون و برقراری عدالت با مخاطره همراه باشد.
چالش اعتبار مطلق دلیل «شهادت»
با این توصیف، تماشای «راشومون» را می توان به مثابه دو واحد درسی، برای تمامی حقوق خوانان و حقوق دانان لازم دانست؛ چه بسا که دقت نظر در پدیده مورد بحث که اعتبار مطلق دلیل «شهادت» را با چالش همراه می سازد، می تواند قدمی موثر برای قضات و وکلا، در تشخیص سره از ناسره باشد.
بیشتر بخوانید:
آثار ایرانی برگرفته از راشومون
پدیده اثر راشومون بارها دستمایه فیلمسازان خارجی و داخلی بوده و آثار متعددی در این خصوص ساخته شده است. از جمله این آثار داخلی می توان به فیلم «رخ دیوانه»، اثر پرفروش ابوالحسن داوودی و یا فیلم «چه کسی امیر را کشت» اشاره کرد که مورد اخیر را می توان اقتباسی جالب توجه از شاهکار کلاسیک کروساوا دانست.
نویسنده: مهدی شوقی
