دستورالعمل تدوین برنامه عملیاتی و نحوه استقرار نظام حکمرانی داده‌مبنا

در اجرای ماده (۲۲) نقشه راه دولت هوشمند مصوب یکصد و نود و چهارمین جلسه شورای عالی اداری به شماره ۶۷۲۶ مورخ ۱۴۰۳/۰۱/۳۱ و به منظور ایجاد وحدت رویه در تدوین و ارائه برنامه عملیاتی نظام حکمرانی داده مبنا و نحوه استقرار آن، موضوع بند «ب» ماده (۱۰۷) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران دستور العمل زیر برای اجرا ابلاغ می شود:

دستور العمل تدوین برنامه عملیاتی و نحوه استقرار نظام حکمرانی داده مبنا

ماده ۱- تعاریف و اصطلاحات در این دستور العمل به شرح ذیل به کار می رود:

قانون: قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران (۱۳۰۷-۱۳۰۳)

سازمان: سازمان اداری و استخدامی کشور

دستگاه اجرایی: تمامی دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۱) نقشه راه دولت هوشمند.

دستگاه اصلی: وزارتخانه ها و سازمان های مستقل زیر نظر رئیس جمهور مؤسسات دولتی زیر نظر مستقیم قوای قوه مقننه و قضائیه بانک مرکزی و بیمه مرکزی.

دستگاه فرعی: دستگاه های وابسته به دستگاه های اصلی.

شورا: شورای راهبری تحول اداری دستگاههای اجرایی موضوع تصویب نامه شماره ۳۷۷۲۳ مورخ ۱۳۰۳/۰۳/۲۱ شورای عالی اداری.

داده ها: مجموعه ای از اعداد حروف علائم و نشانه هایی که به صورت قراردادی در ابزارهای الکترونیکی یا رقومی یا توسط هر نوع فناوری جدید ارتباطاتی و اطلاعاتی تولید میشوند موضوع بند (ث) ماده (۱) قانون مدیریت داده و اطلاعات ملی مصوب ۱۳۰۱/۰۶/۳۰)

حکمرانی داده مبنا: مجموعه ای از شیوه های مدیریتی فناورانه، هوشمند و حقوقی برای خلق و به کارگیری داده های قابل اتکاه در فرایندهای مختلف حکمرانی در دستگاههای اجرایی به منظور افزایش پیش بینی پذیری، از بین رفتن زمینه های فساد، اتخاذ اثربخش ترین تصمیم ها جلوگیری از سوگیری در تصمیم گیری ارزیابی دقیق اقدامات و سیاست های پیشین طراحی راهکارهای جدید و نوآورانه پربازده و کم هزینه، تسهیل و بهینه سازی طراحی خدمات شهروند محور در راستای افزایش رضایت عمومی.

سازوکار پیاده سازی: چارچوبی پویا و انعطاف پذیر که به منظور استقرار گام به گام نظام حکمرانی داده مینا و نحوه تدوین برنامه عملیاتی به پیوست این دستور العمل ابلاغ می شود.

سامانه: سامانه ملی حکمرانی داده مینا

ماده ۲- اهداف این دستور العمل به شرح ذیل است:

1.  باز طراحی نظام مند خدمات شهروند محور مبتنی بر تحلیل داده های محصول فرآیندهای حکمرانی در بخش عمومی کشور؛
2. ارزش آفرینی راهبردی از داده ها به عنوان سرمایه ملی از طریق تحلیل و بکارگیری داده های با کیفیت؛
3. ایجاد زیست بوم سیاست گذاری تصمیم سازی و تصمیم گیری مبتنی بر شواهد قطعی و غیر قابل انکار؛

ماده ۳- از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل دستگاه اجرایی مکلف است نسبت به استقرار نظام حکمرانی داده مبنا بر اساس مراحل شش گانه به شرح زیر اقدام کند:

مرحله ۱: تعیین سطح بلوغ دستگاه اجرایی (تحلیل وضعیت موجود)

مرحله ۲: تدوین برنامه عملیاتی توسط دستگاه اجرایی بر اساس سطح بلوغ آن و تصویب توسط سازمان

مرحله ۳: فرهنگ سازی و توسعه مهارت های داده محور

مرحله ۴: توسعه زیر ساختهای داده با اولویت نیازهای داده ای مبتنی بر ماموریت دستگاه اجرایس

مرحله ۵: پیاده سازی فرآیندهای مدیریت و تحلیل داده برای تصمیم سازی و تصمیم گیری

مرحله۶:  ارزیابی و بهبود مستمر پایش شاخص ها، اصلاح سیاست ها و فرآیندها)

نمودار – فرایند پیاده سازی نظام حکمرانی داده مبنا

ماده ۴- دستگاه اجرایی برای تحقق کامل مراحل مذکور در ماده (۳)، لازم است به ترتیب زیر عمل کند:

الف) برای تعیین سطح بلوغ نظام حکمرانی داده مینای خود (مرحله ۱)، جدول شماره (۳) سازوکار پیاده سازی را تکمیل و به سازمان معاونت حکمرانی الکترونیک و هوشمند سازی دولت ارسال نماید. سطح بلوغ نظام حکمرانی داده مینای دستگاه اجرایی توسط سازمان یا سایر مراجع مورد تأیید سازمان سنجش و تعیین می شود.

ب) پس از تعیین سطح بلوغ، با در نظر گرفتن ظرفیت ها و ویژگی های خود در سقف مهلت مقرر در قانون و در قالب «کاربرگ (الف)- برنامه عملیاتی» سازوکار پیاده سازی، نسبت به تدوین ارسال و اخذ تأییدیه برنامه عملیاتی نظام حکمرانی داده مبنا و پروژه پروژه های پیشران داده مبنای خود با رعایت ملاحظات ذیل اقدام نماید.

1.  برنامه های عملیاتی و پروژه/ پروژه های پیشران داده مینا مربوط به دستگاه اصلی و دستگاههای فرعی پیش از ارسال به سازمان در شورای دستگاه اصلی بررسی شود و به امضاء بالاترین مقام آن دستگاه برسد.
2. چنانچه برنامه عملیاتی و پروژه پروژه های پیشران داده مینا از سوی سازمان مورد تأیید قرار نگیرد دستگاه اصلی موظف است. حداکثر ظرف مدت دو هفته در سقف مهلت مقرر در قانون پس از اعلام نظر سازمان نسبت به اصلاح برنامه رفع ایرادات و ارائه مجدد آن به سازمان اقدام نماید.

تبصره – دستگاه اجرایی مکلف است در جهت نیل به سطح بلوغ نهایی برنامه عملیاتی خود را به صورت سالانه بازنگری به روز رسانی و برای تصویب به سازمان ارائه کند.

پ) با هدف فرهنگ سازی و توسعه مهارت ها نسبت به برگزاری دوره های آموزشی عمومی یا تخصصی پودمانی، کارگاه ها، رویدادها و اقدامات مؤثر فرهنگی و ترویجی داده مبنای اعلام شده از سوی سازمان اقدام نماید.

1. برای مشارکت مؤثر کلیه کارکنان و مدیران برای اجرای دوره های آموزشی عمومی و اقدامات فرهنگی و ترویجی نظام حکمرانی داده مینا تمهیدات لازم را فراهم نماید.
2. تمامی مدیران و کارکنان واحدهای حکمرانی داده مبنا ملزم به گذراندن دوره های آموزشی تخصصی پودمانی نظام حکمرانی داده مینا که توسط سازمان در چارچوب بخشنامه نظام آموزش کارکنان دولت تهیه و ابلاغ می شود. هستند.
3. گزارش ها و تجربیات موفق پیرامون استقرار نظام حکمرانی داده مبنا را که به تحقق اهداف اصلی این دستور العمل منجر شده است. به طور مستند از طرق مختلف نظیر درج در پورتال سازمانی انتشار خبر یا برگزاری رویدادهای مرتبط با حکمرانی داده مبنا در دسترس عموم قرار دهد.

ت) در جهت توسعه زیر ساختهای داده ای با اولویت نیازهای داده ای مبتنی بر مأموریت دستگاه اجرایی و بر اساس تجربیات موفق، نسبت به تهیه و تکمیل شناسنامه های داده سامانه نیازهای داده ای واژه نامه تخصصی دستگاه اجرایی و نقشه داده های باز خود بر اساس کاربرگ ها و قالب مندرج در سازوکار پیاده سازی اقدام کند. دستگاه اجرایی باید نسبت به اخذ شناسه یکتا برای داده ها و سامانه های خود از طریق سامانه اقدام نماید.

ت) فرآیندهای داده محور خود را بر اساس چرخه هفت مرحله ای مندرج در مرحله (۵) جدول (۲) سازوکار پیاده سازی، اجرایی نماید.

ج) در جهت ارزیابی و بهبود مستمر نظام حکمرانی داده مبنا، ضمن معرفی رابط خود به سازمان تمامی اقدامات مرتبط در این حوزه را در سامانه ثبت و بروزرسانی نماید.

تبصره – تا زمان پیاده سازی و تکمیل سامانه تکالیف مرتبط در این دستورالعمل از طریق مکاتبه با سازمان انجام می شود.

ماده ۵ – شورای دستگاه اجرایی اصلی حداکثر هر شش ماه یکبار برنامه ها و اقدامات مشخص شده در این دستورالعمل و سازوکار پیاده سازی را به تفکیک دستگاههای اصلی و وابسته بررسی و متناسب با مراحل پیش بینی شده ظرف مهلت مقرر در برنامه عملیاتی مصوب سازمان گزارش مربوط را دریافت و پس از صحت سنجی به سازمان ارسال نماید.

تبصره- واحد حکمرانی داده مبنا در دستگاه اجرایی هر شش ماه یک بار گزارشی جامع از میزان اجرای این دستور العمل و تحقق اهداف استقرار نظام حکمرانی داده مینا در دستگاه متبوع خود را در قالب تعیین شده توسط سازمان به شورا ارائه می نماید.

ماده ۶- سازمان کارنامه ای مشتمل بر شاخص های سنجش میزان تحقق نظام حکمرانی داده مبنا در دستگاه اجرایی تهیه و منتشر می کند. این شاخص ها به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی عملکرد در جشنواره شهید رجایی لحاظ می شود و سازمان، سازوکار اعطای جایزه استقرار نظام حکمرانی داده مبنا را ذیل جشنواره مذکور مشخص و ابلاغ می نماید.

تبصره- عملکرد مدیران واحدهای متولی اجرای این دستور العمل توسط سازمان بر اساس تکالیف مندرج در برنامه عملیاتی، ارزیابی و در قالب کارنامه منتشر میشود و از مدیران موفق تقدیر به عمل می آید.

ماده ۷ – در چارچوب آیین نامه اجرایی بند (ب) ماده (۱۰۷) قانون واحد سازمانی متناسب حکمرانی داده مبنا از محل ظرفیت های موجود در دستگاه اجرایی به عنوان بخشی از واحد نوآوری هوشمند سازی و امنیت ایجاد می شود.

تبصره – تا زمان ایجاد واحد حکمرانی داده مینا واحد فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی با عناوین مشابه دستگاه اجرایی متولی اجرای این دستور العمل می باشد.

ماده ۸- سازمان گزارش سطح بلوغ دستگاههای اجرایی اصلی و فرعی همچنین روند توسعه و بهبود آنها را به صورت دوره ای به کار گروه هوشمند سازی دولت مندرج در نقشه راه دولت هوشمند ارائه می کند.

ماده ۹- واحد حکمرانی داده مبنا در دستگاه اجرایی فعالیت و میزان همکاری مدیران و کارکنان مرتبط با فرآیند مدیریت داده و استقرار نظام حکمرانی داده مبنا در آن دستگاه را ارزیابی می نماید. دستگاه اجرایی میتواند نسبت به تشویق مدیران و کارکنان منتخب و موفق در همکاری و اجرای این دستورالعمل و فعالان این حوزه اقدام کند.

ماده ۱۰- در دستگاه اجرایی کارکنانی با عنوان ناظر داده علاوه بر وظایف جاری در پست سازمانی خود مسئولیت هماهنگی و ارتباط بین واحدهای مختلف اداری در یک دستگاه اجرایی و واحد حکمرانی داده مبنای مستقر در همان دستگاه را بر عهده دارند. این کارکنان به پیشنهاد واحد حکمرانی داده مبنا و با تایید بالاترین مقام دستگاه اجرایی تعیین می شوند.

تبصره – تعداد ناظران داده در دستگاه اجرایی نباید از تعداد واحدهای مندرج در نمودار سازمانی آن تجاوز نماید همچنین تعداد آنان در ادارات کل استانی بر اساس ضرورت و با تأیید سازمان تا سقف تعداد معاونین آن اداره کل امکان پذیر می باشد.

ماده ۱۱- مسئولیت اجرای این دستور العمل بر عهده بالاترین مقام دستگاه اجرایی است.

علاء الدین رفیع زاده