یادداشت مرحوم بهمن کشاورز درباره یکی از مشکلات مشاوره حقوقی – بخش اول

همچنان که ممکن است وکیل در درک آنچه موکل می گوید مشکل داشته باشد، موکل نیز ممکن است در فهمیدن آنچه وکیل در مقام مشاوره می گوید دچار اشکال باشد.

این دشواری به جهات آتی رخ می دهد:

۱-استفاده وکیل از لغات و اصطلاحات تخصصی حقوقی و فقهی

اینکه ما در گفتگوهای حرفه ای بین خودمان یا در دادگاه ها یا در لوایح و دادخواست ها اصطلاحات و لغات تخصصی حقوقی را به کار ببریم، قابل قبول است. هر چند به کار بردن افراطی و غیر ضروری این کلمات و اصطلاحات – به ویژه کلمات و عبارات عربی (و گاه انگلیسی و فرانسه) – حتی در این موارد هم چندان مطلوب و بلا اشکال نیست.

اما آنچه به شرح فوق مباح – و البته گاهی مکروه – است، در اعلام نظر مشورتی به موکّل حرام تلقی می شود. البته بیشتر وکلا به این موضوع توجه دارند اما به هر حال یادآوری این نکته لازم بود.

این گونه لغات و اصطلاحات یا باید ضمن صحبت به مفاهیم قابل درک افراد عادی تبدیل شوند و یا در آغاز اظهار نظر به زبان ساده در مورد آنها توضیح داده شود.

۲- ناتوانی موکّل در درک و دریافت مفهوم نظر مشورتی

به شرحی که اخیراً بیان شد ممکن است ادبیات و زبانی که وکیل به کار می گیرد برای موکل قابل درک نباشد. این مشکل – همچنان که گفتیم – یا ترجمه و توضیح کلمات و اصطلاحات حل می شود اما مشکلات دیگری وجود دارد که از یک سو مربوط است به اختلاف طبقاتی و فاصله اجتماعی که معمولاً – و نه همیشه – بین وکیل و موکل وجود دارد.

به نوعی که زبان هر یک را – صرف نظر از الفاظ تخصصی – برای دیگری نا مفهوم می کند، از سوی دیگر بسیاری از موکلین در موقع شنیدن نظر مشورتی وکیل به نوعی «منجمد» می شوند به نحوی که بسیاری از مطالب را نمی فهمند یا اهمیت آنها را درک نمی کنند.

هر چه موضوع مشاوره از دیدگاه موکّل مهم تر و حیاتی تر باشد، احتمال بروز این حالت بیشتر است. علت را باید در اضطراب و هیجانی که موکّل برای شنیدن نتیجه جلسه مصاحبه دارد، جستجو کرد.

مورد قابل تشبیه است به وضعیت بیماری که پس از شرح مشکل خود و پاسخ دادن به پرسش های پزشک ؛ در انتظار شنیدن نظر او است.

بیمار آنچه را پزشک راجع به تشخیص خود از بیماری او می گوید، به طور کامل نمی فهمد، نه به علت اینکه پزشک اصطلاحات علمی به کار می برد یا جمله پردازی او پیچیده و غیر متعارف است، بلکه به لحاظ اضطرابی که بیمار در خصوص وضعیت سلامتی اش و آنچه در پیش است دارد.

نیاز به تکرار چندباره نظر مشورتی با عبارات متفاوت

البته تحقیقات (در غرب) نشان داده حتی یکسانی وضعیت تحصیلی و طبقاتی و اجتماعی بیماران و موکلین با پزشکان و وکلایشان، باعث از بین رفتن کامل این مشکل نمی شود.

برای فائق آمدن بر این مشکل، استفاده وکیل از زبان کاملاً ساده، دوری جستن از روش سخن گفتن آمرانه یا پدر سالارانه، به کار بردن جملات کوتاه و بالاخره تکرار چندباره نظریه مشورتی با عبارات متفاوت، قابل توصیه است.

کاری که به عنوان تمرین می توان انجام داد این است که گفته های خود را در موقع دادن نظر مشورتی ضبط و بعداً گوش کنیم و سعی کنیم گفتار مان را به آنچه به عنوان راه حل مشکل گفتیم نزدیک نماییم.

ادامه دارد…

منبع: کتاب آداب و شگردهای وکالت در دادگستری