یادداشت بهمن کشاورز کمبود وقت وکلا و آسیب های ناشی از آن – بخش اول

حرفه وکالت -اگر فرد شاغل به آن در پی انجامش به نحو بایسته و شایسته باشد- کاری تمام وقت، بلکه به تعبیری، بیست و چهار ساعته است.

قسمتی از این صرف وقت برای آن است که وکیل خود را از نظر جسمی و روانی در شرایطی مناسب برای این کار بسیار دشوار نگهدارد و قسمتی دیگر صرف آماده نگه داشتن وکیل برای انجام کار به نحو مطلوب -از جهت علمی و فنی- می شود و بدیهی است همه این ها به منظور انجام دادن درست و دقیق خودِ کارِ «وکالت» است که وکیل بقیه وقت خود را صرف آن خواهد کرد.

بنابر این خلاصه برنامه روزانه یک وکیل حرفه ای جدی چنین خواهد بود: بیدار شدن پیش از سپیده صبح. ورزش کردن به طور جدی (همیشه به دوستان و همکاران جوانم توصیه کرده ام و می کنم که ورزش را نه یک تفنّن بلکه قسمتی جدی از کار تلقی کنند و اگر امکان و توانش را دارند حتی به ورزش های رزمی نیز بپردازند).صرف صبحانه و تنظیم وضع ظاهری آن چنان که در خور یک وکیل است. مراجعه به دادسراها و دادگاه ها و شرکت ها و مؤسسات طرف مشاوره.

در این جا وکیل به نیم روز و ساعات بعد از ظهر خواهد رسید و برنامه او به صرف ناهاری ختم خواهد شد که اگر امکان صرف آن را با افراد خانواده اش داشته باشد فرد خوش شانسی است. زیرا معمولاً کمبود وقت او را وادار می کند از وقت ناهار برای صرف ناهار به اصطلاح «کاری» با موکلین مهم استفاده و یا به خوردن غذایی به طور سریع و سرپایی اکتفا و از وقتی که صرفه جویی می شود برای اجرای قسمت هایی از برنامه روزانه که در آن ها عقب مانده است، استفاده کند.

به این ترتیب وقت بعد از ظهر وکیل، پس از صرف ناهار، مصروف مطالعه باید بشود. به یاد داشته باشیم در کشور ما که خوشبختانه حقوق مدون و نوشته دارد و بحث «سوابق قضائی» آن چنان که در نظام قضائی آنگلوساکسون وجود دارد در آن مطرح نیست، وکیل حرفه ای باید ازآخرین آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری، حتی المقدور آراء اصراری دیوان عالی کشور، نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه و آخرین قوانین مصوب و اصلاحات قوانین آگاه باشد. وقتی رویه های عملی دادسراها و دادگاه ها را – که گاهی با برداشت ارتجالی و مبنی بر تبادر از متن قوانین متفاوت است – به این مجموعه اضافه کنیم متوجه خواهیم شد که وکیل در این زمینه کاری بس دشوار دارد.

این را هم بگویم که این گرفتاری در کشورهای دارای حقوق نانوشته یا Judge made law بزرگتر و شدیدتر است هر چند که رایانه چه در این کشورها و چه در کشور ما کار را، تا حدی، سهل تر کرده است.

آنچه مسلم است فاصله زمانی بین ساعت ناهار تا آغاز پذیرفتن موکلین در ساعات عصر برای انجام این مطالعات و در عین حال نوشتن دادخواست و لایحه و تمهید دفاع در پرونده ها کافی نیست.

با رسیدن ساعات عصر وکیل دیدار با موکلین و افراد خواهان مشاوره را آغاز می کند و وقتی بین ۵/۲ تا ۴ ساعت – و گاهی بیشتر را – به این امر اختصاص می دهد. به این ترتیب ساعات پایانی شب برای وکیل وقتی فرا می رسد که هنوز کارهای تحقیقی و مطالعاتی باقیمانده و لوایح و دادخواست های نا نوشته و بالاخره تلفن های پاسخ داده نشده دارد. توصیه این است که وکیل در جلسات مشاوره به تلفن هیچ کس، جز همسر و پدر و مادرش، جواب ندهد و گفتگوهای تلفنی را پس از پایان کار آخرین طرف مشاوره انجام دهد.

می بینیم روز وکیل در حالی به پایان می رسد که ساعات باقیمانده  از ۲۴ ساعت اگر پاسخ گوی خواب و استراحتش باشد، خوب است ولی معمولاً این گونه نیست زیرا هنوز کارهای تحقیقی و نوشتنی و تلفن های مهمی که باید پاسخ داده شود، وجود دارد. در این میان خوردن شام با خانواده و صرف وقت با بچه ها – در مورد وکلای متأهل – نیز از واجباتی است که اغلب قربانی شرایط کار می شود. نتیجه اینکه هر چند وکالت را کاری «آزاد» تلقی می کنیم اما وکلای حرفه ای از هر «مستخدم در بند» ی «در بندتر» هستند.

منبع: کتاب آسیب شناسی وکالت