چطور ممکن است شخصی با خواندن ترانه مردم را به جنگ و کشتار تحریک کند یا علیه نظام تبلیغ کرده یا علیه امنیت کشور اقدام کند؟

تبلیغ علیه نظام و اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور، عناوین مجرمانه‌ای است که علیه برخی خواننده‌های سبک رپ از جمله وفا احمدپور و دانیال مقدم از سوی دادستان مطرح شده، پیش از این شروین حاجی‌پور و توماج صالحی به اتهام تحریک مردم به جنگ و کشتار محاکمه شده‌اند؛ اتهاماتی که عطف به نوع رفتار خواننده‌های مورد اشاره سبب طرح این پرسش شده که چطور ممکن است شخصی با خواندن ترانه مردم را به جنگ و کشتار تحریک کند یا علیه نظام تبلیغ کرده یا علیه امنیت کشور اقدام کند؟

تحلیل جرم مصرح در ماده ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی منوط به شناسایی عباراتی مانند جنگ و تحریک است: جنگ عبارت است از زد و خورد بین قوای منظم دول به قصد غلبه یا دفاع (ترمینولوژی حقوق) که معمولاً در یک بحران نظامی، سیاسی رخ می‌دهد، دکتر لنگرودی غارت را به تصاحب مال غیر با اعمال قهرآمیز تعبیر و در تشریح ارکان آن به عناصری چون عمد و اِعمال قهر و غلبه که موضوع آن مال منقول است، اشاره فرموده، در انتها به قطاع‌الطریق (راهزن) ارجاع می‌دهند، در تعریف تحریک به ترغیب به انجام کاری با وعده‌ی پاداش اشاره شده معنای قتل و کشتار هم که واضح است با این وصف از کدام کلمه یا ترانه‌ی شروین حاجی‌پور یا سایر خواننده‌های مورد اشاره این امر استخراج می‌شود که ایشان مردم را به ارتکاب چنین رفتاری دعوت کرده‌اند؟ لذا واضح است که نمی‌توان محتوای ترانه‌ی سروده‌شده توسط شروین را با غایت مقنن در ماده ۵۱۲ همسان‌سازی کرد.

آنچه همواره از واژه‌ی تبلیغ به ذهن متبادر می‌شود، تعرفه‌ی مثبت از پدیده‌ای است در راستای افزایش تقاضا و جذب متقاضی، حتی در تعبیری که از تبلیغ منفی به ذهن متبادر می‌شود بر حذر کردن و دوری از آنچه موضوع تبلیغ است، دیده نمی‌شود لذا مفهوم غالب تبلیغ همانطور که در لغتنامه‌های مرجع قید شده است: آگاه کردن دیگران از فواید چیزی، کسی، یا عقیده‌ای: تبلیغ کالا، تبلیغ حزبی، رساندن خبر که واژه‌ی مبالغه در مفهوم زیاده‌روی در تعرفه‌ی گذاره‌ای از همین ریشه است.

با این وصف تصور تبلیغ علیه نهاد یا چیزی چندان با منطق سازگار نیست. فارغ از این ایرادِ منطقی در نحوه‌ی انشاء ماده۵۰۰ قانون مجازات اسلامی تنها فرضی که ممکن است شخص مرتکب با اتخاذ رفتاری منطبق بر اوصاف تعریف تبلیغ مرتکب رفتار مجرمانه‌ای علیه نظام شود زمانی است که شخصی با فعل و رفتار ارتکابی خویش به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام تبلیغ کند که در چنین فرضی امکان ارتکاب چنین جرمی می‌تواند مصادیق متعدد و متنوعی داشته باشد اما چنانچه رفتار و گفتار شهروندی در تعریف نقد منصفانه و مسئولانه (نه نقد همراه با تهمت و فحاشی) قرار گیرد نمی‌توان اینگونه رفتارها را بر ارتکاب جرم تطبیق داد، چراکه نقد حاکمیت و رژیم سیاسی از جمله حقوق اساسی-سیاسی هر شهروندی است. در تایید چنین تفسیری می‌توان به تبصره ذیل ماده ۳ اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب ۱۳۷۹ در تعریف نقد سازنده اشاره کرد:«انتقاد سازنده‌ مشروط‌ به‌ دارا بودن‌ منطق‌ و استدلال‌ و پرهیز از توهین‌، تحقیر و تخریب‌ می‌باشد.» لذا نقد با تبلیغ علیه نظام تفاوت بنیادین دارد.

ماده ۶۱۰ قانون مجازات اسلامی در مقام جرم‌انگاری اقدام علیه امنیت داخلی و خارجی کشور به عبارت اجتماع و تبانی اشاره می‌کند. بنا به تعریفی که از عنصر مادی و عملیات اجرایی جرم ارائه می‌شود، تحقق عنصر مادی این جرم نیازمند رفتاری است مبتنی بر اجتماع و تبانی دو نفر یا بیشتر برای ارتکاب جرم به قصد اقدام علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور.

منظور از تبانی هماهنگی و به اصطلاح زد و بند دو یا چند نفر است برای انجام رفتاری با هدف و نیتی مشترک در جهت نیل به نتیجه‌ای مشترک، عنصرمادی این جرم شامل دو مرحله است: بروز رفتاری مبتنی بر اجتماع و تبانی دو نفر یا بیشتر به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور که چنین مرحله‌ای بیشتر جنبه‌ی انتزاعی و روانی داشته از آن به قصد مجرمانه یاد می‌کنند که مستند به حدیث رفع (رفع عن امتی تسعه…) پیامبر(ص) صرف قصد مجرمانه جرم نبوده، قابل تعقیب نیست لذا در این مرحله بر فرض تبانی از سوی چنین افرادی رفتار مجرمانه‌ای ناشی از قصد و نیت تعریف شده در تبانی و اجتماع ایشان برای اقدام علیه امنیت کشور رخ نداده، لذا چنانچه دو یا چند نفر به قصد اقدام علیه امنیت کشور تبانی کرده اما به هر دلیلی آن جرم مورد نظر علیه امنیت کشور رخ ندهد نمی‌توان مرتکبین را به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور محاکمه کرد چراکه جرم مورد نظر عقیم مانده،لذا صرف اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور را نمی‌توان جرم دانست.