یادداشتی بر فیلم «بر اساس جنسیت»؛ داستان تلاش تاریخی یک زن برای ورود به دنیای حقوق

یادداشتی بر فیلم «بر اساس جنسیت»؛ داستان تلاش تاریخی یک زن برای ورود به دنیای حقوق

*مهدی شوقی

بر اساس جنسیت

«دادگاه نباید تحت نفود فضای روز جامعه باشد، اما در نهایت از تغییرات کلی فضای جامعه بی تاثیر نخواهد بود»

 این جمله مضمون یکی از دیالوگ های ابتدایی و کلیدی فیلم «بر اساس جنسیت» است که بخشی از زندگانی یکی از معروف ترین و خوش نام ترین قضات تاریخ ایالات متحده و یکی از پیشگامان ورود جدی زنان به عرصه حقوق و قضاوت، یعنی روث بیدر گینزبرگ Ruth Joan Bader Ginsburg را روایت می کند.

عوامل فیلم

«بر اساس جنسیت» On the Basis of Sex ساخته میمی لدر Mimi Leder در سال ۲۰۱۸ فیلمی واقع گرایانه و خوش ساخت با بازی فیلیسیتی جونز Felicity Rose Hadley Jones ، آرمی همر Armand Douglas “Armie” Hammer ، جاستین ترو Justin Paul Theroux و چند بازیگر صاحب نام دیگر است که روایت آن به دهه شصت میلادی باز می گردد؛ یعنی زمانی که گینزبرگ یکی از زنان انگشت شمار ورودی دانشکده حقوق هاروارد Harvard Law School ، در میان صدها مرد است و در بدو ورود با این سوال رئیس دانشکده مواجه می شود: «چرا به دانشکده حقوق هاروارد آمده ای و جای یک مرد را پر کرده ای؟».

روث گینزبرگ Ruth Ginsburg

دغدغه اصلی مطرح شده در درام دادگاهی-بیوگرافیِ «بر اساس جنسیت» این است که اگر قانون اساسی همه را در برابر مقررات یکسان پنداشته، چرا قوانین دیگر دست به تبعیض می زنند؟

روث گینزبرگ در چنین فضای کاملا مردسالاری که در آن، تصور جایگاه دیگری جز خانه داری برای زنان دشوار بوده و جامعه وجود هرگونه تبعیض جنسیتی را با استناد به تفاوت های زن و مرد توجیه می کند؛ «حقوق» می خواند و بعد ها، هم به عنوان یک استاد دانشگاه، هم در ردای وکالت و نیز در عالی ترین مناصب قضایی، همواره در تلاش برای همگام سازی قوانین و دادگاه ها با تغییر عرف و نگاه جامعه در خصوص مسئله تبعیض جنسیتی گام بر می دارد.

وکیلی در مقابل تبعیض جنسیتی

 نقطه آغاز این تلاش ها نیز -که همان موضوع اصلی فیلم است- به دادگاهی بر می گردد که گینزبرگ در تلاش است تا در سمت وکیل خواهان دعوی، در کنار احقاق حق موکلش، «وجود تبعیض جنسیتی در قوانین» را به اثبات برساند و بخش اعظمی از فیلم نیز به کوشش جسورانه و هوشمندانه نقش اول فیلم و همراهان او برای آماده سازی لوایح و اسناد پرونده و همچنین تامین و اثبات جنبه های موضوعی و حکمی مطروحه در دادگاه اختصاص پیدا کرده است.

بیشتر بخوانید:

• نگاهی به فیلم پادشاه جزیره شیطان(King of Devil’s Island) با موضوع بازپروری کودکان و نوجوانان بزهکار در زندان
• فیلم زنده باد بهیم؛ داستان مشکلات یک وکیل دادگستری که در رتبه بندی IMDB بیشترین امتیاز مردمی را کسب کرده است
• سفر یقین ؛ نقد فیلم قسم
• زاییده خاک؛ نیم‌نگاهی به فیلم متری شیش و نیم
• قانون در محکمه وجدان ؛ نقد فیلم سرخ ‌پوست 

تلاش تاریخی برای تثبیت جایگاه زنان در دستگاه قضایی

با اینکه این فیلم با ختم رسیدگی دادگاه به پایان می رسد اما تلاش های روث گینزبرگ در این مسیر، مستمرا ادامه پیدا می کند. ثمره این کوشش ها نیز نقش فعلی غیرقابل انکار زنان در نظام دادرسی ایالات متحده است به گونه ای که برای نمونه در سال ۲۰۱۷ پنج قاضی زن در این کشور، به تنهایی مقابل دستور سراسر تبعیض آمیز و ناعادلانه دونالد ترامپ مبنی بر ممنوعیت ورود اتباع چند کشور عمدتا مسلمان از جمله ایران ایستادگی کرده و آن را غیر قابل اجرا دانستند.

محدود کردن ورود زنان به رشته حقوق

بدین سان، سخن از «محدود کردن ورود زنان به رشته حقوق» سخن و تفکر تازه ای نیست؛ همانگونه که رئیس دانشکده حقوق هاروارد، زمانی از حضور زنان در رشته حقوق گلایه مند بود.

هرچند مطابق دیالوگ قابل تامل دیگری از فیلم، «تبعیض براساس جنسیت، قانونی است»، اما در نهایت همین قانون در برابر تغییرات اجتماعی مصون  نمی ماند. همانگونه که روث گینزبرگ با تلاش و ایستادگی، سهم مهمی در تحول عرفی و قانونی نقش زنان در جامعه حقوقی ایالات متحده ایفا نمود.

صفحه فیلم On the Basis of Sex 2018 در IMDB

*مهدی شوقی

• کارآموز وکالت کانون وکلای دادگستری آذربایجان شرقی
• کارشناسی ارشد حقوق تجارت بین الملل از دانشگاه شهید بهشتی