قانون جدید وکالت و چالش‌های هوش مصنوعی: چگونه حرفه وکالت به تهدیدات پاسخ دهد؟

همکاران ارجمند اساتید فرهیخته و حقوقدانان گرامی؛

امروز در شرایطی قرار گرفته ایم که قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار با وجود کاستی های عمیق، هشدارها و ضعف های جدی بی محابا در حال تزریق نیروی جدید به حرفه ی وکالت است؛ حال آنکه نقدهای دلسوزانه اهل خرد اندیشمندان جامعه ی حقوقی و وکلای دادگستری عملاً شنیده نمی شود.

در همین حال جهان پرشتاب تکنولوژی با اتکاء به هوش مصنوعی تهدیدی جدی برای عدالت و حرفه ی وکالت ایجاد کرده است.

خبر طراحی نخستین ربات وکیل با نام روبولگال که می تواند دادخواست شکوائیه با لایحه ی حقوقی را به جای وکیل بر اساس پرسش کاربر تهیه کند، نشان می دهد که فناوری تا چه اندازه تهدید جدی برای حرفه وکالت است.

اگرچه این پدیده با خبرهای این چنینی دیگر برای عموم جامعه شگفتی تازه ای نیست چرا که امروزه اپلیکیشن های هوش مصنوعی در دسترس عموم مردم قرار دارد و هر فرد می تواند آن را بر روی تلفن همراه خود تجربه کند. حقیقت آن است که تکنولوژی با سرعتی بی سابقه از حرفه ی وکالت عبور کرده است.

البته خبر تکان دهنده و نگران کننده آن است که طراحان ربات وکیل که با الگو و کپی برداری از نمونه های خارجی اقدام به ایجاد چنین سامانه هایی کرده اند و با تبلیغات گسترده رسانه ای در مراسمی با حضور اعضای تیم سازنده و قوه قضاییه در هتل استقلال از آن رونمایی کرده اند؛ پا را فراتر نهاده و بدون مشورت و اخذ نظر متولیان (کانون های وکلای دادگستری) خواستار اخذ مجوز برای حضور این موجودات بی روح در محاکم و دفاع از موکلان شده اند.

اما چه این مجوز صادر شود و چه نشود حقیقتی سنگین و انکار ناپذیر در برابر ما ایستاده است طوفان هوش مصنوعی آینده ی حرفه ی شریف وکالت را نشانه رفته است.

اگر امروز قوانین محکم و سدهای بازدارنده برای مهار این غول بی مهار وضع نگردد بیم آن می رود که در کمتر از یک دهه آینده، چه بسا بسیار سریعتر شغل وکالت که نمره ی یک قرن دانش تجربه و عدالت خواهی است اساسا سالبه به انتفاع موضوع گردد و نام و نشان وکیل در هیاهوی سرد ماشین ها به خاموشی گراید.

با این همه تعدادی از موثرین قوانین ضد وکالتی بی اعتنا به تحولات پرشتاب و سهمگین عصر فناوری همچنان بر اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار و تزریق بی قاعده ی وکیل پافشاری میکنند؛ گویی نه آینده ی حرفه ی وکالت دغدغه ی آنان است و نه سرنوشت میلیون ها جوان.

اما پرسش و نکته بنیادین از متولیان امر این است که معیار ایجاد اشتغال برای نسل جوان و با هدف اشتغال زایی در مسیری است که فردا زیر چرخ های سنگین تکنولوژی در هم خواهد شکست؟ چرا حقیقت تلخ را با آنان در میان نمی گذارید حقیقتی که آشکار می کند موج سهمگین و بی رحم هوش مصنوعی نه تنها حرفه وکالت بلکه بسیاری از مشاغل را دیر یا زود خواهد بلعید؟

آیا این سکوت و عدم دریافت نظرات کانون های وکلا در چگونگی چهارچوب برای نفوذ تکنولوژی چیزی جز نشان دادن باغ سبز به نسلی جوان فروش سراب و قدم گذاشتن در مسیری خلاف جریان طبیعی زمان است؟ نسلی که بدون آنکه خود بدانند بی سرانجام به بیراهه ای خطرناک هدایت می شود، بی آنکه از آینده حرفه وکالت و عواقب سهمگین آن آگاه باشد.

امروز در حالی که شمار وکلای دادگستری بی محابا در حال افزایش است نه نیاز واقعی جامعه نه معیارهای جهانی و نه هیچ افتخار اجتماعی قادر به توجیه این رشد بی ضابطه نیستند. حرفه ی وکالت این شمع فروزان عدالت با بی مهری و سردی مسئولان روبروست؛ دردهایش در سکوتی سهمگین دفن می شود و فریاد مظلومانه اش بی پاسخ می ماند گویی صدای خرد و تجربه در برابر موج بی تدبیری گم شده است و آینده ای که باید روشنایی حقوق و عدالت را تضمین کند در مه غفلت متصدیان امر محو می شود.

گرچه اظهارات سخنگوی محترم قوه ی قضائیه درباره ضرورت اصلاح فوری قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار و جلوگیری از تزریق بی رویه ی وکیل کورسوی امیدی در دل صاحب نظران و دلسوزان این حرفه روشن کرده است اما فاصله ی میان گفتار تا عمل هنوز بسیار است و روزنه ی نگرانی همچنان گشوده باقی مانده است.

در سوی دیگر معاونت محترم حقوقی و انفورماتیک قوه ی قضائیه است که بی اعتنا به نهاد متولی وکالت با کپی برداری سطحی از فناوری هوش مصنوعی و بدون بررسی مفسده های احتمالی و مشورت پذیری به طرزی خواسته یا ناخواسته شأن و جایگاه وکالت را نشانه رفته است.

این تهدیدها حرفه ی وکالت را در کنار دو لبه ی تیز قیچی بر لب پرتگاه نابودی قرار داده اند.با نهایت تأکید و هشدار به همکاران و دلسوزان امر عدالت و حرفه شریف و مقدس اعلام می کنم وکالت در وضعیت اغماست و هر لحظه به سوی اضمحلال کامل کشانده می شود.

اگر اکنون جلوی تیغ جراحی های بی منطق و تصمیمهای شتابزده گرفته نشود این سرمایه ی عظیم اجتماعی این ستون عدالت و حامی حقوق مردم قربانی بی تدبیری و ساده انگاری خواهد شد.

هشدارها و حمایت از وکالت امروز نه انتخاب که ضرورتی عاجل و تاریخی است. شاید فردا خیلی دیر باشد.

وکیل سید حسین حسینی

روابط عمومی کانون وکلای دادگستری استان سمنان