نگاهی بر زندگینامه محمد سنگلجی حقوقدان، مجتهد، استاد دانشگاه تهران و نویسنده ایرانی
فهرست
وکلاپرس- محمد سنگلجی (۱۲۷۶–۱۳۵۹ خورشیدی) در تهران بهدنیا آمد و در محله سنگلج بزرگ شد. او از چهرههای برجسته حوزه و دانشگاه در دوران رضا شاه بود که توانست سنتهای فقهی و حقوقی را با تفکری عمیق و گسترده همراه سازد.
محمد سنگلجی؛ پیوند دهنده فقه سنتی و آموزش نوین حقوق در دانشگاه تهران
محمد سنگلجی (۱۲۷۶–۱۳۵۹ خورشیدی) از چهرههای اثرگذار در تاریخ آموزش حقوق و فقه قضایی در ایران معاصر بود؛ اندیشمندی که با تکیه بر سنت عمیق حوزوی و حضور مؤثر در دانشگاه، نقشی ماندگار در پیوند میان فقه اسلامی و نظام آموزش حقوق مدرن ایفا کرد.
او در تهران و در محله سنگلج چشم به جهان گشود و از همان سالهای نخست، مسیر علمی خود را در بستر آموزش دینی آغاز کرد؛ مسیری که در نهایت به جایگاهی ممتاز در حوزه و دانشگاه انجامید.
از مدرسه مروی تا اجتهاد در نجف اشرف
محمد سنگلجی تحصیلات مقدماتی خود را در مدرسه مروی تهران گذراند و در ۲۷ سالگی برای تکمیل دانش فقهی راهی دارالعلم نجف اشرف شد. حضور در حوزه نجف و بهرهمندی از محضر استادان برجستهای چون میرزا حسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی، او را به درجه اجتهاد رساند.
این دوره از تحصیل، افزون بر تعمیق دانش فقه و اصول، نگاه فلسفی و منطقی او را نیز شکل داد؛ نگاهی که بعدها در شیوه تدریس و آثار علمیاش بهروشنی بازتاب یافت.
حضور در دانشگاه و نقش در آموزش حقوق
در اواسط دهه ۱۳۱۰ خورشیدی، سنگلجی بهعنوان استاد فقه، اصول فقه، قواعد فقه و «قضا در اسلام» وارد مدرسه عالی حقوق شد؛ نهادی که بعدها در قالب دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به فعالیت خود ادامه داد. او از سال ۱۳۲۶ نیز تدریس همین دروس را در سطوح عالی و تکمیلی حقوق بر عهده گرفت.
سنگلجی در فضای دانشگاهی، چهرهای شناختهشده و مرجع در آموزش حقوق اسلامی بود و تلاش میکرد مبانی فقهی را با نیازهای حقوقی و قضایی جامعه معاصر منطبق سازد.
بیشتر بخوانید:
- نگاهی بر زندگینامه سید محمدعلی هدایتی حقوقدان، قانونگذار و وزیر دادگستری
- گزارش افتتاح کانون وکلای دادگستری در روزنامه اطلاعات ۲۰ آبان ۱۳۰۹
- تاریخچه ای از انحلال عدلیه و مذاکرات مجلس هنگام طرح لایحه اختیارات وزیر عدلیه در سال ۱۳۰۵
آثار و تالیفات محمد سنگلجی
سنگلجی یکی از نویسندگان در حوزه فقه و حقوق اسلامی بود و آثار متعددی در دو زبان فارسی و عربی از او بهجا مانده است.
از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آثار در حوزه قواعد فقه و اصول
- دلایل السداد (در قواعد فقه و اجتهاد)
- مقاصد الاصول (در فن اصول)
- الوقایه فی تهذیب الکفایه
آثار حقوقی و فقهی
- آیین دادرسی در اسلام
- قانون رضاع در اسلام
- کلیات عقود و ایقاعات
- قضا در اسلام
آثار فلسفی و تفسیر
- مصباح المیزان (منطق)
- تفسیر قرآن مجید
- رساله در بطلان تناسخ و اثبات معاد
- تعلیقه بر مثنوی
دیگر موارد
- رساله قضا و قدر
- رساله در تشریع یا قانونگذاری در اسلام
و بسیاری دیگر از آثار که نشاندهنده وسعت اندیشه او در فقه، حقوق، منطق و فلسفه است.
بیشتر بخوانید:
- نقش وکیل دادگستری در اجتماع
- مراسم تحلیف کارآموزان وکالت سال ۱۳۵۱
- جریان انتخابات دوره شانزدهم کانون وکلای دادگستری مرکز در سال ۱۳۵۱
- نگاهی بر زندگینامه عبدالحسین علیآبادی حقوقدان، استاد دانشگاه، وکیل دادگستری و دادستان کل کشور
شاگردان برجسته محمد سنگلجی
سنگلجی نهفقط به دلیل آثارش، که به سبب شاگردان برجستهای که تربیت کرد، در تاریخ علم فقه و حقوق ایران قابل توجه است. از میان شاگردان مشهور او میتوان به حقوقدانان و روشنفکران برجسته اشاره کرد که هر یک در عرصههای حقوق، سیاست و فرهنگ نقشآفرینی کردهاند.
- ناصر کاتوزیان
- سید حسین صفایی
- سید حسن امین
- مهدی شهیدی
- علی گلزاده غفوری
- علی اکبر صادقی
- سیمین بهبهانی
- شیرین عبادی
- محمددهش
محمد سنگلجی در چهاردهم شهریورماه ۱۳۵۹، در تهران درگذشت و پس از حدود ۸۴ سال زندگی علمی و فرهنگی از دنیا رفت.
