مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه؛ بررسی حقوقی و تاریخی و نقد مستند ادعای امارات متحده عربی
فهرست
وکلاپرس- یک وکیل دادگستری با اشاره به مناقشه صورت گرفته بر سر مالکیت جزایر سه‌گانه به بررسی حقوقی و تاریخی و نقد مستند ادعای امارات متحده عربی پرداخت.
به گزارش وکلاپرس، اتحادیه اروپا در ۲۵ مهر ۱۴۰۳ در بیانیه مشترکی که با اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس صادر کرد با حمایت از ادعای امارات، جزایر سه‌گانه ایرانی تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی را متعلق به امارات دانست و از ایران خواست تا به اشغال این جزایر پایان دهد.
در همین راستا وکیل لهراسب کوهستانی در یادداشتی اختصاصی به بررسی حقوقی و تاریخی و نقد مستند ادعای امارات متحده عربی پرداخته است.
بیشتر بخوانید:
- بیانیه کمیسیون امور بین الملل کانون وکلای دادگستری مرکز در خصوص تعلق ابدی جزایر سه گانه به ایران
- بیانیه اسکودا در محکومیت اظهارات اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه ایرانی
مقدمه
مناقشه بر سر مالکیت جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مسائل ژئوپلیتیک در خلیج فارس است که در طول دهه‌ها مورد بحث و منازعه قرار گرفته است. ایران به عنوان کشوری با سابقه طولانی تاریخی در این منطقه، همواره مالکیت خود را بر این جزایر حفظ کرده و از نظر تاریخی و حقوقی اسنادی معتبر در این خصوص ارائه داده است. در مقابل، ادعای امارات متحده عربی بر این جزایر، که به ویژه پس از خروج نیروهای بریتانیا در سال ۱۹۷۱ مطرح شده، فاقد مستندات معتبر حقوقی و تاریخی است. این مقاله با اتکا به مستندات تاریخی، حقوق بین‌الملل و تحلیل‌های دقیق، به بررسی حقانیت ایران در این زمینه و نقد مستدل ادعاهای امارات می‌پردازد.
۱. بررسی تاریخی مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه
از دیرباز، جزایر سه‌گانه به عنوان بخشی از قلمرو حاکمیت ایران شناخته شده‌اند. شواهد تاریخی از دوران ساسانیان تا دوره اسلامی و سپس صفویه و قاجار نشان می‌دهد که این جزایر همواره تحت کنترل و مالکیت ایران بوده‌اند. به‌ویژه، منابع معتبر همچون اسناد متعلق به دوره صفویه و نقشه‌های جغرافیایی بین‌المللی، به وضوح مالکیت ایران را تایید می‌کنند.
در اوایل قرن بیستم، با توجه به تحولات ژئوپلیتیک در منطقه و نفوذ گسترده بریتانیا در خلیج فارس، این جزایر موقتاً تحت کنترل نیروهای بریتانیایی قرار گرفتند. با این حال، حتی در این دوره نیز مالکیت قانونی ایران هیچگاه از بین نرفت و پس از پایان دوره استعمار، نیروهای بریتانیا در سال ۱۹۷۱ این جزایر را به ایران بازگرداندند. این مسئله با توجه به توافقات و مذاکرات انجام‌شده میان ایران و بریتانیا در آن زمان به وضوح اثبات‌شده است.
۲. تحلیل حقوقی مالکیت ایران: اصل تصرف مؤثر و حقوق بین‌الملل
در حقوق بین‌الملل، اصل «تصرف مؤثر» یکی از اصول کلیدی برای تعیین مالکیت سرزمینی است. بر اساس این اصل، کشوری که به صورت مستمر و موثر بر یک قلمرو اعمال حاکمیت می‌کند، صاحب آن قلمرو محسوب می‌شود. ایران از قرن‌ها پیش تا به امروز بر جزایر سه‌گانه اعمال حاکمیت نظامی، اداری و اقتصادی کرده است. این حاکمیت شامل استقرار نیروی نظامی، انجام عملیات‌های اداری و اجرایی و ارائه خدمات عمومی به ساکنان این جزایر بوده است.
علاوه بر اصل تصرف مؤثر، در حقوق بین‌الملل اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها نیز اهمیت دارد. به موجب این اصل، هرگونه ادعا یا اقدام از سوی دیگر کشورها علیه تمامیت ارضی یک کشور، تنها در صورتی معتبر است که با اسناد و مدارک قانونی مستدل همراه باشد. ادعای امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه، با وجود اینکه سال‌ها پس از خروج بریتانیا از منطقه مطرح شد، فاقد هرگونه پشتوانه حقوقی معتبر است و مغایر با اصول حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد محسوب می‌شود.
۳. نقد مستند ادعای امارات متحده عربی
ادعای امارات متحده عربی مبنی بر مالکیت بر جزایر سه‌گانه، نخستین بار پس از خروج بریتانیا از خلیج فارس در سال ۱۹۷۱ مطرح شد. این ادعا بر مبنای استناد به حضور قبایل عرب در این جزایر مطرح شده است. با این حال، شواهد تاریخی به روشنی نشان می‌دهند که این قبایل تحت سلطه سیاسی و اداری ایران قرار داشته‌اند و هیچگاه به صورت مستقل حاکمیت سیاسی بر این جزایر نداشته‌اند.
از نظر حقوقی، ادعای امارات بر اساس اصول حقوق بین‌الملل ضعیف است. طبق اصل «استاندارد زمانی»، زمانی که یک کشور ادعای مالکیت بر قلمرویی را مطرح می‌کند، باید بتواند ثابت کند که پیش از تاریخ مشخصی، مالکیت موثر بر آن قلمرو داشته است. امارات هیچ‌گونه مدرکی مبنی بر اعمال حاکمیت قبل از خروج بریتانیا از منطقه ارائه نکرده است. در مقابل، ایران شواهد مستندی از اعمال حاکمیت مستمر بر این جزایر را ارائه داده که شامل اسناد تاریخی، نقشه‌های جغرافیایی و توافقات بین‌المللی است.
۴. موضع سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حقوقی
در طول دهه‌های گذشته، سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بین‌المللی، همواره از حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات سرزمینی حمایت کرده‌اند. در این راستا، تلاش‌های امارات برای بین‌المللی‌کردن این مسئله و جلب حمایت سازمان‌های بین‌المللی ناکام مانده است، چرا که اکثر این نهادها مالکیت تاریخی و حقوقی ایران بر جزایر سه‌گانه را به رسمیت می‌شناسند.
همچنین، ایران بارها آمادگی خود را برای مذاکره و گفتگو با امارات اعلام کرده و از طرف دیگر نیز همواره بر ضرورت احترام به قوانین بین‌المللی تاکید کرده است. در مقابل، امارات تا به امروز هیچ‌گونه پیشنهاد مشخصی برای حل این مناقشه ارائه نکرده و صرفاً به تکرار ادعاهای خود پرداخته است.
۵. نتیجه‌گیری
بررسی جامع اسناد تاریخی، حقوق بین‌الملل و اصول حقوقی مرتبط با مالکیت سرزمینی نشان می‌دهد که جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی همواره جزو لاینفک قلمرو ایران بوده‌اند. ایران بر اساس اصول تصرف مؤثر و احترام به تمامیت ارضی، به صورت مستمر بر این جزایر اعمال حاکمیت کرده و از نظر حقوق بین‌الملل مالکیت آن‌ها بی‌چالش است. ادعای امارات متحده عربی بر این جزایر، فاقد پشتوانه حقوقی و تاریخی معتبر است و به عنوان ادعایی بی‌پایه و مغایر با اصول بین‌المللی تلقی می‌شود. از این رو، جامعه بین‌المللی باید بر ضرورت احترام به حقوق بین‌الملل تاکید کرده و از هرگونه اقدام غیرقانونی در این زمینه اجتناب کند.
