رونمایی از سامانه فاش با هدف دسترسی آزاد به اطلاعات
گفت‌وگو با وحید جوادی
رییس گروه رصدهای آماری شهرداری مشهد
شهرداری مشهد از یک‌سال قبل به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیوسته است. با وحید جوادی، نماینده شهرداری مشهد در این سامانه، به گفت‌وگو نشستیم و از او درباره ویژگی‌ها و شیوه ارائه اطلاعات در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سؤال کردیم.
آقای وحیدی بفرمایید تا امروز چند درخواست برای شما در این سامانه بارگذاری شده است؟ پس از دریافت درخواستها چه اقدامی انجام می‌شود؟
درخواستها تا به امروز کمتر از ۳۰ مورد بوده است. ما براساس نوع خواسته درخواست‌کننده، مکاتبه داخلی با واحدهای شهرداری انجام می‌دهیم و پاسخ را پس از دریافت در سامانه بارگذاری می‌کنیم.
سؤالات شهروندان بیشتر در چه زمینه‌هایی بوده است؟
بیشتر درخواستها در حوزه قراردادها و املاک بوده است. مخاطبان بیشتر نگاهی اطلاعاتی به این سامانه دارند تا آماری؛ یعنی راجع‌به امور خیلی جزئی و موردی اطلاعات می‌خواهند. مثلاً از ما می‌خواهند که مدارک مربوط به معاملات یک ملک خاص را در اختیارشان قرار دهیم.
این درخواستهای جزئی از سوی شهرداری اجابت می‌شود؟
ما تا امروز تمام درخواستهایی که در سامانه ثبت شده است را به واحدهای ذی‌ربط فرستاده‌ایم و درصورت تأخیر در پاسخگویی، نامه پیرو برای آن واحد ارسال می‌شود. البته به دلیل نوپا و آزمایشی بودن این سامانه و عدم آشنایی نهادها با ضرورت پاسخگویی، ممکن است پاسخها در آن فرجه ۱۰ روزه قانونی به دست ما و درخواست‌کننده نرسد. دلیل دیگر تأخیر در پاسخها این است که اطلاعات و دادههای موجود، جمع‌آوری شده و دسته‌بندی شده نیستند، بنابراین با توجه به نوع درخواست ممکن است روند پاسخگویی طولانی شود اما این تأخیر از جانب شهرداری نیست.
طبق آخرین بازدیدی که از سایت داشتم شهرداری از ۱۸ درخواست فقط ۸ درخواست را پاسخ گفته بود. سامانه بروز نیست یا پاسخها ارائه نشده است؟
بله، علی‌رغم مکاتبه ما هنوز پاسخها از سوی واحدهای ذی‌ربط داده نشده است.
به عنوان کسی که مسئولیت اجرایی داشته است این قانون و سامانه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
باید بپذیریم که نظارت همگانی برای سیستمی مثل شهرداری واقعاً ضروری و کمک‌کننده است. البته نهادهای دولتی و مسئول هنوز آمادگی اطلاعاتی و آماری بالایی ندارند. برای اثربخشی واقعی، نهادهای پاسخگو باید دارای یک برنامه اقدام (Action Plan) باشند تا هم خود را از نظر فرهنگی آماده کنند و هم زیرساخت‌های اطلاعاتی لازم را ایجاد کنند. برای این امر باید هر سازمانی یک نقشه شفافیت (Transparency Map) داشته باشد و بداند که چه اطلاعاتی را می‌بایست یا می‌تواند منتشر کند.
طبق متن قانون هر ساله باید گزارشی جامع از عملکردها و ترازنامه مؤسسات منتشر شود. آیا شما این کار را انجام داده‌اید؟
ما هر سال چند محصول تولید می‌کنیم که ناظر به گزارشدهی سالانه است. مثلاً یکی دو سال است که بودجه شهرداری در سامانه «فاش» (متعلق به شهرداری مشهد) قرار میگیرد و دسترسی به آن برای عموم آزاد است. قراردادها، مزایده‌ها، مناقصه‌ها و استعلام‌ها را نیز در این سامانه قرار می‌دهیم. علاوه بر آن در سایت معاونت برنامه‌ریزی شهرداری مشهد نیز برخی از این اطلاعات برای عموم در دسترس است. گزارش عملکرد سالانه شهرداری و سالنامه آماری هم چاپ می‌شود و هم در سایت قرار میگیرد.
بر اساس قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و آیین‌نامه‌های آن، یکی از انواع درخواستهایی که شهروندان می‌توانند داشته باشند، درخواست حضوری است. آیا شهروندی به این صورت به شما مراجعه داشته است؟
گرچه قسمت آمار و اطلاعات معاونت برنامه‌ریزی مرجع و محل مراجعه دانشجویان و افرادی است که به دنبال آمارهای شهری هستند ولی در خصوص درخواستهای موضوع قانون مذکور تا به امروز مراجعه حضوری نداشته‌ایم.
به‌عنوان سخن پایانی، چه نقدی را متوجه این سامانه یا قانون می‌دانید؟
برخی ضعف‌های شکلی در سامانه به چشم می‌خورد، مانند نیاز به یک سیستم اطلاع‌رسانی (مثلاً پیامکی) برای مدیران که آنها را از ثبت درخواست جدید آگاه کند و بتوانند در فرجه مقرر پاسخگو باشند. اما نکته مهم‌تری که من در مواجهه با درخواستهای شهروندان متوجه آن شده‌ام، لزوم گسترش سواد آماری جامعه است. در همین راستا بهتر بود در این قانون برای نهادهای تخصصی غیردولتی مثل سمن‌ها جایگاه خاصی در نظر گرفته می‌شد. اگر چنین نهادهایی وارد کار شوند، جامعه را آماده می‌کنند تا مطالبات جدیتر، دقیقتر و عمومی از مسئولان داشته باشند. بسیاری از درخواستهایی که در سامانه ثبت می‌شود ناظر به مسائل شخصی است. من تقریباً درخواستی ندیدم که ناظر به مسئولیت اجتماعی شهروندان باشد و فقدان مطالبه‌گری‌های عمومی، قابل توجه و تأمل است.
