وکلاپرس- این روزها دو موضوع آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری و جشن استقلال کانون وکلا مورد توجه هستند، در ارتباط با این دو موضوع دکتر محمد شاهکار به عنوان یکی از چهره های پیشگام استقلال کانون وکلای دادگستری ایران نقشی تاثیر گذار داشته است.
دکتر محمد شاهکار
دکتر محمد شاهکار که ابتدا نام خانوادگی آل آقا داشت در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در تبریز[۱] زاده شد، پدرش نورالله کرمانشاهی سردفتر اسناد رسمی بود.
او پس از تحصیلات متوسطه در دارالفنون، در سال ۱۳۱۱ از مدرسه عالی حقوقی و علوم سیاسی تهران درجه لیسانس گرفت و سپس از طرف دولت برای ادامه تحصیل به اروپا فرستاده شد.
دکتر شاهکار پس از اخذ مدرک دکتری از دانشگاه پاریس در سال ۱۳۱۸[۲] به کشور بازگشت و به استخدام وزارت دادگستری در آمد او در طول خدمت قضایی سمت های مختلفی تا ریاست شعبه دادگاه استیناف را احراز کرد.
در سال ۱۳۲۲ پس از خارج شدن از دادگستری، به وکالت مشغول شد و با توجه به تحصیلات و تخصص و سوابق قضایی که داشت و همچنین برخورداری از قدرت بیان و استدلال، از وکلای مورد توجه و برجسته روزگار شد.
دکتر شاهکار پیش از استقلال کانون وکلا و پس از آن، از دوره پنجم هیات مدیره در سال ۱۳۲۷ در دوره های مختلف هیات مدیره کانون وکلا و هیات تحریریه مجله کانون حضور و فعالیت داشت.
دکتر شاهکار دستی بر سیاست نیز داشت و در دوره های هجدهم و نوزدهم[۳] مجلس شورای ملی به عنوان نماینده تهران حضور داشت.
دکتر محمد شاهکار در سال ۱۳۵۲[۴] در شهر نیس فرانسه از دنیا رفت.
پیشنهاد تعیین روز هفت اسفند به عنوان جشن استقلال
دکتر محمد شاهکار که به عنوان عضو اصلی در هیات مدیره دوره ششم کانون وکلا حضور داشت در جلسه ۲۵ اسفند ۱۳۳۱ پیشنهاد کرد[۵] که روز ۷ اسفند به منظور گرامیداشت سالروز تصویب لایحه قانونی استقلال کانون وکلا به نام روز «عید استقلال کانون وکلا» هر سال جشن گرفته بشود.
این پیشنهاد دکتر شاهکار به اتفاق آرا به تصویب هیات مدیره کانون وکلا رسید و از آن زمان تاکنون روز ۷ اسفند به عنوان روز جشن استقلال توسط وکلای دادگستری ایران گرامی داشته می شود.
بعدا و در جریان تصویب آیین نامه لایحه استقلال کانون وکلا نیز، در ماده ۱۵ به روز ۷ اسفند به عنوان روز جشن استقلال کانون وکلا تصریح شد ولی متاسفانه در متن آیین نامه جدید لایحه استقلال در سال ۱۴۰۰ این تصریح به چشم نمی خورد.
بیشتر بخوانید:
لازم به ذکر است که انتخابات هیات مدیره دوره ششم کانون وکلا، در سال ۱۳۳۰ انجام شده بود و این هیات مدیره به همان شیوه سابق بر تصویب لایحه قانونی استقلال کانون وکلا و با گزینش وزیر دادگستری از میان منتخبان شکل گرفته بود.
با این حال هر چند درماده ۱۹ لایحه قانونی مصوب ۱۳۳۱ (متن این ماده پس از کودتا و در مصوبه ۱۳۳۳ تغییر کرده است) مقرر شده بود که هیات مدیره فعلی تا یکسال به فعالیت خود ادامه خواهد داد، ولی هیات مدیره کانون وکلا این حکم را شامل انتخاب هیات رئیسه جدید ندانست و در جلسه ۲۱ اسفند ۱۳۳۱ هیات رئیسه جدید را شامل سیدهاشم وکیل به عنوان رئیس، ارسلان خلعتبری و ابوالفضل لسانی به عنوان نایب رئیس، محمد نونهال و عباس نراقی به عنوان منشی و محمود سرشار و دکتر محمد شاهکار به عنوان بازرس هیات مدیره انتخاب کرد.
«در جلسه بیست و پنجم اسفندماه ۱۳۳۱ آقای دکتر شاهکار پیشنهاد نمود که روز هفتم اسفندماه بنام روز عید استقلال کانون شناخته شده و در هر سال در روز هفتم اسفند جشن گرفته بشود و از این روز تجلیل گردد نسبت باین پیشنهاد ایرادی نبود رأی گرفته شد باتفاق آراء حاضرین تصویب شد.» (مجله «کانون وکلا»، دوره اول، اردیبهشت ۱۳۳۲، شماره ۳۱)
نقش آفرینی دکتر شاهکار در تدوین آیین نامه لایحه استقلال
از آنجا که طبق ماده ۲۰ لایحه قانونی استقلال کانون وکلا مصوب ۱۳۳۱، کانون وکلا باید آیین نامه اجرایی آن را تنظیم و برای تصویب به وزیر دادگستری ارائه می کرد، هیات مدیره کانون وکلا بلافاصله دست به کار شد.
به این منظور در جلسه ۱۸ اسفند ۱۳۳۱ هیات مدیره کارگروهی متشکل از دکتر محمد شاهکار، محمود سرشار، قوام الدین مجیدی و صادق سرمد مامور تدوین پیش نویس آیین نامه شدند.
علاوه بر این دکتر شاهکار مستقلا طرحی ۹۰ ماده ای برای آیین نامه تهیه کرده بود که در جلسه ۲۷ فروردین ۱۳۳۲ هیات مدیره قرائت و مورد بحث واقع شد و برای اصلاح و تکمیل به کارگروه تدوین آیین نامه ارجاع شد.
در نهایت پیش نویس آیین نامه توسط کارگروه به هیات مدیره ارئه شد و پس از بررسی و تصویب در هیات مدیره در قالب ۸۰ ماده به وزیر دادگستری ارائه شد.
عبدالعلی لطفی وزیر دادگستری وقت در جلسه ۷ خرداد ۱۳۳۲ هیات مدیره کانون وکلا حاضر شد و پس از بررسی بیشتر متن آیین نامه به ۸۷ ماده رسید و قرار شد برای تصویر برای او ارسال شود.
متن آیین نامه در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۳۲ برای وزارت دادگستری ارسال شد و وزارت دادگستری طی نامه ای به تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۳۲ تصویب آیین نامه مذکور در قالب ۸۴ ماده و تبصره را اعلام کرد.
باید توجه داشت که آیین نامه مصوب ۱۳۳۲ با وقوع کودتا در حدود یک ماه بعد و به تبع الغای لایحه قانونی استقلال کانون وکلا ملغا شد و با تصویب دوباره لایحه قانونی استقلال کانون وکلا در سال ۱۳۳۳ توسط مجلسین، آیین نامه اجرایی آن در سال ۱۳۳۴ به تصویب رسید که تا سال ۱۴۰۰ و تصویب آیین نامه جدید مجری بود.
«در جلسه هیجدهم اسفندماه ۱۳۳۱ برای طرح آئین نامه یک هیئت پنج نفری ، مرکب از آقایان وکیل دکتر شاهکار، محمود سرشار، مجیدی و سرمد انتخاب و مامور شدند که طرح آئین نامه را در پنج قسمت تهیه و پیشنهاد نمایند. آقای دکتر شاهکار هم طرحی مشتمل بر ۹۰ ماده تهیه کرده بود که در جلسه ۲۷/۱/۳۲ قرائت و در کلیات و چند ماده آن مذاکرات بعمل آمد: نیز بهیئت مزبور برای مطالعه و اصلاح یا تکمیل ارجاع گردید. سپس در قسمتهای جداگانه طرح آئین نامه از طرف آن هیئت تهیه و پیشنهاد شد که در جلسات فوق العاده و متوالی هیئت مدیره طرح وطی هشتاد ماده در مدت مقرره مورد تصویب واقع گردید و پس از اعلام آن بوزارت دادگستری جناب آقای لطفی بجلسه هفتم خردادماه ۱۳۳۲ هیئت مدیره تشریف آوردند و اصلاحاتی در آن بعمل آوردند که مجموعا به هشتاد و هفت ماده بالغ و قرار شد که آئین نامه متضمن اصلاحات مزبور برای ایشان فرستاده شود تا اگر نظر دیگری ندارند آنرا تصویب نمایند و چنانچه اصلاحات دیگری را مقتضی دانستند تذکر دهند که دوباره مورد مذاکره قرار گیرد.» (مجله «کانون وکلا»، دوره اول، اردیبهشت ۱۳۳۲، شماره ۳۱)
زیرنویس:
[۱] برخی منابع ۱۲۸۷ در تهران ذکر کرده اند[۲] در مورد اینکه دکتر شاهکار پس از استخدام در دادگستری برای ادامه تحصیل به اروپا اعزام شده است یا قبل از آن اختلاف وجود دارد
[۳] برخی منابع دوره بیستم را هم ذکر کرده اند که صحیح نیست
[۴] برخی منابع سال ۱۳۵۷ را ذکر کرده اند
[۵] برخی منابع به علی نراقی هم اشاره شده است ولی در گزارش جلسه هیات مدیره در مجله کانون وکلا فقط از دکتر شاهکار به عنوان پیشنهاد دهنده نام برده شده است