مرکز پژوهش های مجلس: سازوکار قانونی موجود در صندوق حمایت وکلا بستر یک بازی پانزی را فراهم کرده است

 در میان صندوقهای بازنشستگی صنفی- اختصاصی در ایران صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری بیشترین تأخیر زمانی را از زمان تصویب تا شروع به فعالیت رسمی دارد. نخستین گام در جهت ایجاد صندوقی به منظور حمایت از وکلای دادگستری با تصویب آیین نامه تعرفه حق الوکاله و هزینه سفر وکلای دادگستری  مصوب تیرماه سال ۱۳۴۱ توسط وزیر وقت دادگستری، برداشته شد. به موجب ماده (۱۲) این آیین نامه وکلا موظف بودند هنگام پرداخت مالیات معادل نصف آنچه را بابت مالیات میپردازند برای صندوق تعاون وکلا به حسابداری دادگستری بپردازند که در پایان هر ماه به کانون وکلای دادگستری پرداخت شود.

شیوه مصرف وجوه صندوق تعاون موکول به تنظیم آیین نامه ای شد که توسط کانون وکلای دادگستری تنظیم شود و به تصویب وزارت دادگستری برسد. تنظیم این آیین نامه ۶ سال زمان برد و پس از آن اداره امور صندوق به هیئت امنا مرکب از ۷ نفر وکلای دادگستری مقیم مرکز سپرده شد و دو نفر نیز به عنوان بازرسان انتخاب شدند.

صندوق در قبال پرداخت وجوه موظف بود به معلولان و وکلای بیمار تحت شرایط خاص مساعدت پرداخت کند و البته وجوه پرداختی باید مسترد میشد، اما مقرری تأمین به طور ماهیانه قابل پرداخت بود که از جمله شرایط برقراری آن قبول عضویت صندوق و حداقل بیش از پانزده سال پرداخت حق عضویت مقرر بود.

در سال ۱۳۵۰ قانون تشکیل صندوق تعاون وکلا و تأمین هزینه های کانون وکلای دادگستری جایگزین آیین نامه مذکور شد، وظیفه این صندوق کمک به وکلای دادگستری و کارگشایان در زمان پیری، ازکارافتادگی و کمک به بازماندگان آنان و پرداخت مساعده به وکلای بیمار بود، هرچند به رهگیری از این کمک و مساعده چندان سهل نبود و مورد استقبال قرار نگرفت.

در سالهای اولیه دهه ۱۳۵۰ پیشکسوتان امور وکالت درصدد برآمدند، امکانات قانونی لازم برای برخورداری وکلا از مستمری بازنشستگی مانند سایر اقشار فراهم شود. این تلاشها منجر به تصویب قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری مصوب ۱۳۵۵/۱۰/۲۹  شد و چگونگی اجرای آن به تصویب آیین نامه اجرایی توسط کمیسیون مشترک مجلسین محول شد.

در ضمن مقرر شد دارایی و تعهدات صندوق تعاون وکلا به این صندوق منتقل و صندوق تعاون منحل شود. اساسنامه صندوق حمایت وکلا هم در تاریخ ۱۳۵۷/۳/۹ به تصویب شورای عالی تأمین اجتماعی رسید، اما به علت معوق ماندن تصویب آیین نامه اجرایی، صندوق حمایت نتوانست شروع به کار کند. این وقفه ادامه داشت تا با تصویب قانون اصلاح ماده (۸) قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری مصوب ۱۳۷۵/۸/۲۳ تهیه آیین نامه اجرایی به وزارت دادگستری و تصویب آن به هیئت وزیران محول شد و به این ترتیب تنظیم و تصویب آیین نامه پس از قریب بیست سال ممکن شد.

دو سال بعد در تاریخ۱۳۷۷/۱۲/۵ این آیین نامه به تصویب هیئت وزیران رسید و امکان شروع فعالیت صندوق حمایت وکلا از آغاز سال ۱۳۷۸ فراهم شد. با شروع فعالیت صندوق حمایت، لزوم انجام پاره ای اصلاحات در اساسنامه مصوب ۱۳۵۷/۳/۹ مشخص شد که این اصلاحات در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۱۳ به تصویب شورای عالی تأمین اجتماعی رسید.

۴-۶-۱ نرخ حق بیمه:

براساس ماده (۱) آیین نامه صندوق، نرخ حق بیمه برای این صندوق ۱۲ درصد است که ۸ درصد آن را بیمه شده و ۴ درصد آن را کانون وکلا میپردازد. همچنین براساس ماده (۲) درآمد مأخذ محاسبه حق بیمه موضوع این آیین نامه به عنوان پایه برای سال اول اشتغال به وکالت وکلای پایه دو و سه و کارگشایان (۱) برابر و برای وکلای پایه یک (۲.۱) برابر حداقل حقوق و فوق العاده های مستمر مشمولین قانون مدیریت خدمات کشوری در هر سال خواهد بود که به ازای هر سال اشتغال به وکالت ده درصد (%۱۰) مبلغ پایه به عنوان اضافه سالیانه به مبلغ پایه آن گروه اضافه میشود.

حق بیمه سهم بیمه شده حداقل هر سه ماه یکبار باید به حساب صندوق واریز شود و تجدید پروانه وکالت بیمه شده موکول به ارائه مفاصاحساب پرداخت حق بیمه سال یا سالهای قبل است. حق بیمه سهم کانونها نیز هر دو ماه یکبار از طرف صندوق تعیین و به کانونها اعلام خواهد شد و کانونها مکلفند حداکثر ظرف یک ماه مبالغ اعلام شده را به حساب صندوق واریز کنند.

۴-۶-۲ شرایط احراز:

در صندوق وکلا بیمه شده میتواند با پرداخت حداقل ۱۰ سال حق بیمه دوران وکالت، از مستمری بازنشستگی استفاده کند. این سوابق نیز به شرح زیر تعیین شده اند:

• سالهای کارآموزی و وکالت قبل از فروردین ماه سال تصویب آیین نامه برای فردی که پروانه خود را تمبر کرده باشد؛
• سوابق خدمت رسمی ثابت یا عناوین مشابه دولت؛
• سوابق خدمت قضایی؛
• مدت خدمت وظیفه عمومی

که برای سوابق مذکور حق بیمه مربوط به صندوق پرداخت شده شد.

۴-۶-۳ شیوه محاسبه مستمری بازنشستگی:

براساس ماده (۸) آیین نامه مستمری بازنشستگی مطابق فرمول عمومی بوده و عبارت است از یک سی ام متوسط آخرین دو سال پرداخت حق بیمه ضرب در سالهای پرداخت حق بیمه مشروط بر اینکه این مبلغ از صددرصد متوسط مذکور تجاوز نکند.

بازنشستگی مستمری= (میانگین حقوق دو سال آخر* سابقه خدمت)/۳۰

۴-۶-۴ نسبت پشتیبانی:

براساس اطلاعات سال ۱۳۹۷ تعداد بیمه پرداز در صندوق بازنشستگی وکلا ۳۲ هزار و ۲۹ نفر و تعداد مستمری بگیر در این صندوق  یک هزار و ۱۱۵ نفر بوده است که بر این اساس نسبت پشتیبانی صندوق فوق در این سال به ۲۸.۷ میرسد. نسبت پشتیبانی بالا در این صندوق حاصل جوان بودن این صندوق است.

۴-۶-۵ نسبت منابع به مصارف:

به دلیل بالا بودن نسبت پشتیبانی در صندوق وکلا بدیهی است میزان منابع از مصارف این صندوق بالاتر است. ازاینرو آنچه در این صندوق اهمیت دارد پیش بینی های اکچوئری آن است. براساس آخرین گزارش اکچوئری در دسترس این صندوق که در سال ۱۳۹۹ (براساس اطلاعات سال ۱۳۹۷) انجام شده است براساس مدل آخرین بازمانده و براساس جمعیت آن زمان صندوق اگر قرار باشد حیات صندوق تا فوت آخرین بازمانده ادامه یابد، با توجه به تعهدات مستمری وعده داده شده به مشترکین صندوق و منابع ورودی به صندوق جهت برآوردن این تعهدات طرح مستمری مزبور با کسری قابل توجه حدود ۷۶۰۰۰ میلیارد تومانی به ارزش حال ۱۳۹۷ مواجه است. عدد مزبور بیانگر آن است که پایداری مالی صندوق در آینده به شدت شکننده بوده و سازوکار قانونی موجود در صندوق بستر یک بازی پانزی را فراهم کرده است.