روز وکیل؛ روزی برای تأمل، نه شادباش‌گویی

هر سال، ۷ اسفند به عنوان روز وکیل در ایران گرامی داشته می‌شود؛ روزی که نباید تنها به ارسال پیام‌های تبریک و برگزاری مراسم تجلیل محدود بماند. این مناسبت فرصتی است برای اندیشیدن به نقش کلیدی وکلا در تحقق عدالت، مصائب و مشکلاتی که با آن‌ها مواجه‌اند، و به‌ویژه خطرات جانی که برخی از آنان به دلیل حرفه خود متحمل می‌شوند. در میان همه تهدیدهایی که بر سر این حرفه سایه انداخته است، قتل وکلا توسط موکلان خودشان و یا طرف منازعه در دعوا خود یکی از تلخ‌ترین واقعیت‌هایی است که نباید از آن غافل شد.

«وکالت؛ حرفه‌ای پرمخاطره و کم‌حامی»

وکلا میان قدرت و مردم، میان دستگاه قضایی و شهروندان، میان حقوق فردی و منافع اجتماعی ایستاده‌اند. اما در بسیاری از موارد، همین جایگاه حساس موجب می‌شود که آنان خود در جایگاه قربانی قرار گیرند. بسیاری از وکلایی که به پرونده‌های حساس، از جمله دعاوی خانوادگی، اختلافات مالی یا پرونده‌های سنگین کیفری ورود کرده‌اند، قربانی خشم و انتقام‌جویی شده‌اند. برخی از موکلان، که نتیجه دادرسی مطابق انتظارشان نبوده است، به‌جای پذیرش واقعیت‌های حقوقی، وکیل خود را مقصر اصلی می‌پندارند و دست به اعمال خشونت‌آمیز می‌زنند و گاه طرف دیگر دعوا، وکیل مقابل خویش را اصلی‌ترین مانع در تحصیل خواسته‌هایش قلمداد می‌کند و خشم خویش را بر سر او فرو می‌ریزد. در سال‌های اخیر، مواردی از قتل وکلا، از جمله در دفاتر کارشان، در خانه‌هایشان و حتی در دادگاه‌ها، گزارش شده است. این اتفاقات نشان می‌دهد که وکالت، تنها یک حرفه نیست، بلکه مأموریتی است که در برخی موارد، جان مدافعانش را تهدید می‌کند.

«امنیت وکلا؛ ضرورتی برای عدالت»

امنیت وکلا، تنها دغدغه‌ای صنفی نیست، بلکه یکی از الزامات اساسی برای اجرای عدالت در جامعه است. اگر وکلا در انجام وظایف خود احساس امنیت نکنند، چگونه می‌توان انتظار داشت که آن‌ها به‌درستی از حقوق موکلان خود دفاع کنند؟ آیا جامعه‌ای که مدافعان حقوق را در برابر تهدیدها و خشونت‌ها تنها می‌گذارد، می‌تواند ادعای حمایت از عدالت داشته باشد؟ در بسیاری از کشورها، تدابیری برای حمایت از وکلا در نظر گرفته شده است، از جمله ایجاد ساختارهای حمایتی، تأمین حفاظت شخصی در پرونده‌های حساس و مجازات‌های سنگین برای تهدید و حمله به وکلا. اما در ایران، چنین حمایت‌هایی به‌اندازه کافی وجود ندارد و همین امر، یکی از دغدغه‌های مهم این حرفه به شمار می‌آید.

«روز وکیل؛ یادآور یک تعهد اجتماعی»

روز وکیل تنها برای تبریک گفتن و جشن گرفتن نیست؛ بلکه این روز در تقویم، به این دلیل ثبت شده است که فرصتی برای توجه به حقوق، امنیت و جایگاه وکلا باشد. بسیاری از مناسبت‌های این‌چنینی در تقویم، با هدف حمایت از گفتمان‌های اقلیت و گروه‌هایی که در معرض آسیب و نادیده‌گرفتن هستند، ثبت شده‌اند. روز وکیل نیز از همین جنس است؛ روزی که باید به جامعه یادآوری کند که مدافعان حقوق، خود نیز نیازمند حمایت‌اند.

وکلا نه‌تنها برای دفاع از حقوق فردی افراد بلکه برای حفظ سلامت نظام حقوقی و قضایی کشور تلاش می‌کنند. استقلال نهاد وکالت، یکی از ارکان مهم دادرسی عادلانه است. هرگونه تهدید، خشونت یا محدودیتی که علیه وکلا اعمال شود، در نهایت ضربه‌ای به نظام حقوقی و عدالت اجتماعی خواهد بود.

«ضرورت حمایت قانونی و اجتماعی از وکلا»

اگر جامعه‌ای خواهان اجرای عدالت است، باید به امنیت و حقوق وکلای خود نیز توجه کند. تصویب قوانین حمایتی، ایجاد سازوکارهای نظارتی برای جلوگیری از تهدید و حمله به وکلا و فرهنگ‌سازی در جامعه برای درک نقش واقعی این حرفه، از جمله اقداماتی است که می‌تواند وضعیت وکالت را در ایران بهبود بخشد.

در همین راستا، یکی از مهم‌ترین مطالبات جامعه وکالت، تصویب و اجرای قوانینی است که بتواند استقلال و امنیت آنان را تضمین کند. همچنین، لازم است که نهادهای مدنی، رسانه‌ها و سازمان‌های حقوقی، در آگاهی‌بخشی به مردم درباره نقش و جایگاه وکلا نقش فعال‌تری ایفا کنند. اگر جامعه‌ای باور داشته باشد که وکیل، دشمن او نیست بلکه حامی حقوق اوست، بسیاری از مشکلات و خشونت‌های فعلی علیه وکلا کاهش خواهد یافت.

نتیجه:

روز وکیل، فرصتی برای قدردانی از تلاش‌های وکلای کشور است، اما مهم‌تر از آن، روزی است برای تأمل در چالش‌هایی که این حرفه با آن‌ها روبه‌روست. اگر این روز را تنها به تبریک و تقدیر محدود کنیم، بخش مهمی از رسالت آن را نادیده گرفته‌ایم. روز وکیل باید یادآور این واقعیت باشد که مدافعان حقوق نیز نیاز به حمایت دارند؛ حمایت قانونی، اجتماعی و امنیتی.

جامعه‌ای که وکلای خود را تنها بگذارد، در حقیقت عدالت را تنها گذاشته است. در روز وکیل، به‌جای صرفاً تبریک گفتن، بهتر است از خود بپرسیم «آیا برای حمایت از امنیت و استقلال وکلا، اقدام کافی انجام داده‌ایم»؟