تهدید سیلاب و فرصت رفع تصرف از حریم رودخانه‌ها
مصاحبه با سیدحسن حسینی؛ فرماندار شهرستان بینالود(طرقبه‌شاندیز)
اگرچه به مدد وجود شبکه‌های اجتماعی وضعیت طرقبه و شاندیز در زمان وقوع سیل توسط شهروندان رصد می‌شد، لیکن پس از آن‌که خشم رودخانه‌های شهرستان بینالود فرونشست، عملکرد مدیران مربوطه قابلیت بررسی دقیق‌‌تری پیدا کرد. از این رو به سراغ فرماندار شهرستان سیل‌زده بینالود رفتیم تا راجع به میزان خسارات، نحوه مدیریت منطقه و چگونگی جبران آسیب‌های رخ‌داده به گفتگو بنشینیم. «سیدحسن حسینی» ۴ سال است که در سمت فرماندار این شهرستان انجام وظیفه می‌کند و با رویی گشاده پیشنهاد مصاحبه با ماهنامه «وکلا» را پذیرفت.
حجم سیل و سیلاب در بینالود در حدی بود که بشود آن را بحران تلقی کرد؟
بارندگی در شهرستان ما از روز ۱اول فروردین شروع شد و تا ۲۵ فروردین کل حجم بارندگی‌ها در این شهرستان ۹۰ میلیمتر بود. چنین بارندگی‌ای البته خیلی زیاد نیست اما در ۱۶ فروردین حجم بارندگی ۲۲ میلیمتر بود و روز بعد از آن هوا گرم شد و به ۲۵درجه سانتیگراد رسید. همین دو عامل باعث آب شدن برف‌های کوه‌های بینالود شد که منجر به طغیان تمام هفت رودخانه شهرستان گردید. بیشتر راه‌های مجاور این رودخانه‌ها شسته شد و خسارت دید. اما در مورد رودخانه زشک به سبب جاده‌ای که در کنار رودخانه ساخته شده است و پل‌های احداث شده بر روی آن آب از داخل بستر رودخانه فراتر رفت و وارد جاده و خانه‌های مردم شد. سه مقطع از جاده آسفالت را آب به‌طور کامل برد و ده خانه خسارت دید. همچنین چند عدد از پل‌های درمسیر رود را نیز تخریب کرد و با خود برد.
| متأسفانه در طرقبه و شاندیز تا لب رودخانه خانه‌سازی شده و ارگان‌های ذیربط نتوانسته‌اند جلوی این تجاوزات به حریم و بستر رودخانه ها را بگیرند |
تا الان حدود ۶۰ پل را جمع یا تخریب کرده‌ایم تا دیگر جلوی مسیر حرکت آب گرفته نشود. بنا داریم تا در هر دو طرف رودخانه‌های موجود در شهرستان را معبر بکشیم و البته پل‌های استانداردی نیز با فواصل مشخصی بسازیم.
متأسفانه الان در طرقبه و شاندیز تا لب رودخانه خانه‌سازی شده و ارگان‌های ذیربط نتوانسته‌اند جلوی این تجاوزات به حریم و بستر رودخانه ها را بگیرند
از چه زمانی این تجاوزات به حریم و بستر رودخانه‌ها شروع شد؟
از قبل از انقلاب و در واقع از هنگامی که آبادی به این منطقه آمد، هیچ‌گونه کنترلی وجود نداشته است. البته اخطارهایی به افراد می‌دادند اما به صرف یک اخطار که کسی عقب نمی‌نشیند. عمده خسارتی که افراد متحمل شدند نیز ناشی از تجاوز به حریم و بستر رودخانه بوده است.
در مورد روستاهای دیگر شهرستان وضعیت چگونه بود؟
تخریب منزل خیلی کم بود و بیشتر راه‌های باغی خراب شده است. خود روستائیان الان دارند این راه‌ها را تعمیر می‌کنند. قرار شد تا فرمانداری نیز اگر توانست و بودجه‌ای از محل ستاد بحران دریافت کرد، به ایشان نیز بدهد.
میزان خسارتی که شهرستان بینالود برآورده شده است؟
بله؛ در بخش باغات نزدیک به ۲۰میلیارد تومان، بخش راه ۱۰ میلیارد تومان، در بخش تأسیسات برق نزدیک به ۹ میلیارد تومان، در بخش تأسیسات گاز حدود ۴۰ میلیون تومان، ۳۲ باب منزل (از ۳۰ تا ۱۰۰درصد تخریب) ۲ میلیارد تومان، آب روستایی و شهری قریب به ۱ میلیارد تومان، آب منطقه‌ای ۲ میلیارد تومان، شهرداری طرقبه‌شاندیز نیز ۷۰۰میلیون تومان خسارت دیده است. با احتساب برخی خسارات دیگر، مجموع خسارت‌ها را نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان برآورد کرده‌ایم.
فرمانداری برنامه‌ای جهت جبران خسارت‌هایی که به مردم وارد شده است دارد؟
ما تمام خسارت‌ها را به سیستم مدیریت بحران استان ارسال کرده‌ایم تا پیگیری کنند. هر مبلغی را آن نهاد بتواند از ستاد بحران کشوری بگیرد و به ما بدهد برای جبران خسارت مردم در نظر می‌گیریم. منتهی از آن‌جایی که در استان‌های دیگر خسارات هنگفتی وارد شده است ممکن است ما در اولویت‌های ابتدایی نباشیم.
چه مقدار پل یا سازه غیر مجاز تخریب و جمع‌آوری شد؟
حدود ۶۰ عدد پلی که تجاوز به بستر رودخانه کرده بودند تخریب شدند. برخی را سیل خراب کرده بود. برخی دیگر را سیل نا ایمن کرده بود که ما مجبور به تخریبشان شدیم. برخی دیگر هم که جلوی جریان آب را گرفته بودند، تخریب کردیم. البته تمام این پل‌ها با دستور دادستان تخریب شدند.
اگر تأییدیه‌ای از آب منطقه‌ای داشت چه؟
اگر کسی تأییدیه‌ای از آب منطقه‌ای داشته باشد، خود آب منطقه‌ای باید خسارت این شخص را تأمین کند، چون دادستان از روی ضرورت دستور به تخریب داده است. ما به همه افرادی که تا الان مراجعه کرده و گفته‌اند که متضرر شده‌ایم، گفتیم مجوز یا مدرکی بیاورید دال بر اینکه پل متعلق به شماست و مجوز داشته‌اید. تا الان کسی مدرکی نیاورده و بعید است که چنین مدرکی داشته باشند.
البته ما یکی از ادعاها و اعتراضاتمان همین است که گویا آب منطقه‌ای به برخی در ناحیه بستر یا حریم رودخانه با یک سری سازوکارهایی مجوز داده است. خود همان‌ها نیز این پیش‌بینی را نداشته‌اند که سیل دوره بازگشت دارد و در هنگام بازگشت همه چیز را در سر راهش تخریب می‌کند.
| متولی اصلی مهندسی رودخانه شرکت آب منطقه‌ای است و فرمانداری یک دستگاه تسهیل‌گر و پشتیبان است. |
به‌هرحال این پل‌ها قبل از سیل وجود داشتند، چرا فرمانداری قبل از وقوع سیل به امن‌تر کردن بستر رودخانه نپرداخت یا در راستای جمع‌آوری و تخریب پل ومنازل متجاوز اقدامی انجام نداد؟
متولی اصلی مهندسی رودخانه شرکت آب منطقه‌ای است و فرمانداری یک دستگاه تسهیل‌گر و پشتیبان است. ما در این موارد یک دستگاه حمایت‌گر هستیم و پشتیبان نهادهایی هستیم که می‌خواهند قانون را اجرا بکنند. ما یک دستگاه اجرایی نیستیم. بلکه یک دستگاه حاکمیتی هستیم.
ما کارگروهی داریم به نام کارگروه «حفاظت آب» و کارگروهی نیز داریم به نام «سیل و مخاطرات سیل». دبیر هر دو این‌ها آب منطقه‌ای است. البته آب منطقه‌ای اینجا با مشهد، چناران و فریمان مشترک است. این کارگروه‌ها مرتب تشکیل جلسه داده‌اند و ما تصمیماتی نیز برای پاکسازی حریم و بستر رودخانه زشک داشته‌ایم. ۲میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای این کار در نظر گرفتیم که از ناحیه «چشمه قلقلی» به سمت پایین بیایند و حریم وبستر را رفع معارض کنند. سپس معبری در دوطرف ایجاد نمایند. این در دستور کار بوده لیکن به دلیل عدم تخصیص اعتبارات و همچنین اولویت‌های مهمتر آب منطقه‌ای (مانند سد ارداک و کشف رود) اقدام برای رودخانه زشک به تعویق افتاد تا اینکه منجر به سیل شد. همین سیل یک فرصت شد؛ زیرا خودش خیلی از معارضات را از بین برده است. نباید گذاشت دوباره معارضات برگردد. امیدواریم آب منطقه‌ای بتواند از این فرصت استفاده بکند؛ زیرا به لحاظ ذهنی و اجتماعی شرایط مهیا است.
اگر این اقدامات پیش از وقوع سیل انجام می‌شد، چقدر از این ۵۰ میلیارد خسارت کاهش پیدا می‌کرد؟
دیگر خسارتی واقع نمی‌شد. البته صرفاً با ۲میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان همه برنامه‌ها اجرا نمی‌شد، شاید نزدیک به ۵۰یا ۶۰میلیاردتومان نیاز باشد تا ما بتوانیم به طور کامل این رودخانه ۲۴ کیلومتری را ایمن‌سازی کنیم. تمام طول رودخانه ساخت‌وساز شده است و رفع تعرضات کار سختی است.
بالاخره چنین انتقادی به شما وارد است که اگر پیشگیری می‌شد…
شما ببینید؛ در یک دوره‌ای شخصی به نام دکتر احمدی نژاد می‌آید و می‌گوید هرکس هرجا دلش خواست بسازد. به مردم کاری نداشته باشید و بگذارید آزاد باشند یا می‌گفت به هرکسی هزار متر بدهید تا برود باغی درست کند و لذت ببرد. در این جا فرماندار می‌خواهد چه‌کار کند؟ اصلاً ۸سال پیشگیری در این زمینه‌ها تعطیل بود و ساخت‌وسازهای بی‌رویه وحشتناک در همه جا رخ داد. فرماندار هم در چنین شرایطی می‌گوید وقتی رئیس جمهور مملکت موافق است، چرا من کاسه داغ‌تر از آش بشوم…
در هنگام وقوع سیل تمام مسئولین تحت نظر شما در منطقه بودند؟
بله تمام مرخصی‌ها لغو شد و هیچ غایبی نداشتیم. تمام اعضا ظرف ۲۰ دقیقه در جلسه مدیریت بحران جمع می‌شدند. این عملکرد مورد تحسین هم قرار گرفت.
در سیل شهرستان هیچ خسارت جانی رخ نداد و در لحظه خطر همه مسیرها به سمت ییلاقات را بر روی گردشگران می‌بستیم. حضور مستمر نیروهای انتظامی جهت مسدود کردن ورودی‌ها و اطلاع‌رسانی گسترده دو عاملی بود که جلوی تلفات جانی را گرفت. آقای نصرپور( مدیریت صدا و سیمای خراسان رضوی) پس از هربار تماسِ بنده تمام آنتن‌های صدا و سیما را در جهت اطلاع‌رسانی در اختیار ما می‌گذاشت. که این جای تشکر دارد.
صاحبان حرف و مشاغل چه میزان خسارتی دیدند؟
آمار دقیقی در این زمینه نداریم اما خودشان می‌گویند که فروش‌شان ما به نصف و زیر نصف کاهش پیدا کرده بود.
مصاحبه کننده: سید سبحان هوشیار امامی
