آیین‌نامه ارتقای اخلاق حرفه‌ای در نظام اداری
هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۲/۱۱/۸ به پیشنهاد معاونت حقوقی رییس جمهور و سازمان اداری و استخدامی کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ماده (۲۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶ و ماده (۷) قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۹۰، آیین‌نامه ارتقای اخلاق حرفه‌ای در نظام اداری را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین‌نامه ارتقای اخلاق حرفه‌ای در نظام اداری
ماده۱ـ در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار میرود:
۱ـ قانون: قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۹۰ با اصلاحات بعدی.
۲ـ دستگاه ها: دستگاه‌های موضوع بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده (۲) قانون.
۳ـ کارگزاران نظام: تمامی مقامات موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری و افراد هم تراز آن ها، مدیران و کارکنان دستگاه ها.
۴ـ منشور: منشور اخلاق حرفه ای کارگزاران نظام.
ماده۲ـ در راستای حسن اجرای ماده (۲۸) قانون مدیریت خدمات کشوری و به منظور تأمین حقوق مردم و مراجعان، سازمان اداری و استخدامی کشور مکلف است با اخذ نظر دستگاه ها ظرف مدت یکسال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه، نسبت به بازنگری در ضوابط مربوط به ارتقا، انتصاب و تمدید قراردادهای استخدامی و بهره مندی از سایر امتیازات استخدامی و اعمال تشویقات و تنبیهات اقدام و پیشنهادات لازم را به مراجع ذیربط ارائه دهد.
ماده۳ـ دستگاه ها مکلفند پس از طی مراحل گزینش و در بدو ورود به خدمت افراد و پیش از تصدی پست‌های مدیریت حرفه ای یا سیاسی، تمهیدات لازم برای امضای منشور توسط آنان را فراهم کرده و منشور امضاشده را در پرونده کارگزینی آنان نگهداری و رونوشتی از آن را به ایشان تحویل نمایند. هرگونه به کارگیری افراد مذکور، منوط به امضای منشور است.
ماده۴ـ کارگزاران نظام علاوه بر امضای منشور، در بدو ورود به خدمت طی تشریفات خاص حسب محل خدمت نزد استاندار و یا معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور یا نمایندگان آن‌ها نسبت به ادای سوگند به شرح زیر اقدام می نمایند:
«بسم الله الرحمن الرحیم ـ اکنون که افتخار خدمتگزاری به میهن عزیز اسلامی و مردم شریف ایران اسلامی برای من فراهم شده است، در پیشگاه قرآن مجید به خداوند متعال سوگند یاد میکنم که با عزمی راسخ تمام تلاش، استعداد و صلاحیت خود را برای انجام وظایف شغلی و مسئولیت‌های قانونی که بر عهده گرفته ام، به کار گیرم و در همه حال به مفاد منشور اخلاق حرفه ای کارگزاران نظام و قوانین و مقررات حاکم پایبند و مروج آن باشم و تمام کوشش خود را در جهت انجام وظایف محوله، خدمت به مردم و پیشرفت و اعتلای کشور به کار گیرم.»
تبصره۱ـ پیروان اقلیت‌های دینی مصرح در اصل (۱۳) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، با ذکر نام کتاب آسمانی خود، سوگند را یاد خواهند کرد.
تبصره۲ـ هر دستگاه حسب اهداف، وظایف و مسئولیت های خود میتواند الزامات تخصصی دیگری را به متن سوگندنامه فوق، پس از تأیید کارگروه موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه برای کارگزاران همان دستگاه اضافه نماید.
تبصره۳ـ ادای سوگند کارکنان موضوع بند (ج) ماده (۲) قانون، در چارچوب تبصره ماده (۷) قانون و مقررات مربوط به خود خواهد بود.
ماده۵ ـ اصول حاکم بر منشور به شرح زیر است:
۱ـ رعایت موازین و اخلاق اسلامی و شرع مقدس در سلوک فردی و اجتماعی.
۲ـ رعایت حقوق مردم.
۳ـ قانون گرایی.
۴ـ عدالت محوری و عدم تبعیض ناروا و عدم پذیرش هرگونه سفارش خارج از قوانین و مقررات.
۵ ـ نظم کاری و انضباط فردی و گروهی.
۶ ـ شفافیت در فرآیند و عملکرد کاری، پاکدستی و عدم سوءاستفاده از موقعیت شغلی.
۷ ـ وجدان کاری، مسئولیت پذیری و پاسخگویی متناسب با وظایف و اختیارات.
۸ ـ امانتداری، صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع و بیت المال و اهتمام در نگهداری آن ها.
۹ـ تعهد و وفاداری به اهداف و مأموریت های سازمان و حفظ اسرار سازمانی.
۱۰ـ انعطاف پذیری و انتقادپذیری.
۱۱ـ ارتقای مستمر شایستگی و توانمندی علمی، تخصصی و مهارتی.
۱۲ـ تحول گرایی، خلاقیت، ابتکار و بهبود مستمر بهره وری فردی و سازمانی.
۱۳ـ شایسته سالاری، توجه به تعهد و تخصص در انتصابات و جانشین پروری.
۱۴ـ تفاهم، تعامل و همکاری سازنده با همکاران.
۱۵ـ مراقبت به‌منظور جلوگیری از ایجاد هرگونه وضعیت تعارض منافع و فرصت های پسا شغلی.
۱۶ـ پاسداری از قداست خانواده و حفظ تعادل کار و زندگی.
۱۷ـ به کارگیری خلاقیت، نوآوری و افزایش بهره وری فردی و سازمانی.
ماده۶ ـ افزون بر رعایت اصول مذکور در ماده (۵) این آیین نامه، مقامات موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت کشوری و هم ترازان آن ها مکلفند اصول زیر را نیز به طور اختصاصی رعایت کنند:
۱ـ شرح صدر در مدیریت، روشن بینی، بصیرت، امید، صبر و استقامت.
۲ـ بازرسی و پیگیری مستمر نسبت به کار نیروی انسانی تحت امر و قاطعیت در برخورد با متخلفین.
۳ـ مردم داری و پرهیز از هرگونه احتجاب و دوری از مردم.
۴ـ وفای به عهد و عمل به وعده و پرهیز از وعده هایی که خارج از چهارچوب صلاحیت و اختیار آن هاست.
۵ ـ پرهیز از انتشار اخباری که قطعیت آن ثابت نشده و ممکن است انتظار نابجا ایجاد کند.
۶ ـ رعایت شأن و منزلت جایگاه کارگزار نظام در داخل و خارج از اداره و فضای مجازی.
۷ ـ ارتقای مهارت های فنی، تخصصی و حقوقی سرمایه انسانی تحت امر.
۸ ـ حفظ روحیه جهادی و ترویج آن.
۹ـ ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.
ماده۷ـ منظور از موازین و اخلاق اسلامی عبارت است از:
۱ـ التزام عملی به شئونات و شعائر اسلامی و ولایت مطلقه فقیه.
۲ـ رعایت ارزش های اخلاقی اسلامی از جمله عدل، خودباوری، خردورزی، بردباری، آراستگی، نزاکت، خوش خلقی، عفو و احسان، تواضع، اعتراف به خطا، احتیاط و مواظبت در بیت المال، ساده زیستی و پرهیز از کم کاری.
۳ـ اعتقاد به مبدأ و معاد و ترویج روحیه ایمان، توحید محوری، ولایت مداری، خودباوری و ایثار.
۴ـ عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر.
ماده۸ ـ حقوق مردم در این منشور عبارت است از:
۱ـ حق برخورداری از کرامت و ارزش والای انسانی.
۲ ـ حق برخورداری از اِعمال بی‌طرفانه قوانین و مقررات و مصون بودن از تبعیض ناروا.
۳ـ حق دسترسی آسان و سریع به خدمات اداری.
۴ـ حق حفظ و رعایت حریم خصوصی.
۵ ـ حق آگاهی به موقع از برنامهها، تصمیمات و عملکردها و دسترسی به اطلاعات عمومی و فرآیندهای اداری.
۶ ـ حق اظهارنظر آزاد و ارائه پیشنهاد در مورد مقررات، تصمیمات، فرآیندها و رویه های اداری.
۷ـ حق مصون بودن از شروط اجحاف و تبعیض آمیز در توافق ها، معاملات و قراردادهای اداری.
۸ ـ حق رسیدگی به موقع و منصفانه به شکایات و اعتراضات.
۹ـ حق جبران خسارات وارده در اثر قصور یا تقصیر دستگاه‌ها و کارکنان آن ها.
۱۰ـ حق اشخاص دارای شرایط ویژه از قبیل ایثارگران، کودکان، سالمندان و افراد توانخواه در برخورداری کامل و سریع از امتیازات خاص قانونی.
۱۱ـ بی طرفی در رسیدگی به موضوعات و عدم تعارض منافع بین کارمند و ارباب رجوع.
۱۲ـ عدم استفاده غیرمجاز از وجوه نقدی یا مطالبات یا حوالجات یا سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و مؤسسات عمومی یا اموال عمومی که بر حسب وظیفه در اختیار گذاشته شده است.
ماده۹ـ منظور از قانون گرایی عبارت است از:
۱ـ تمکین و احترام به حاکمیت قانون.
۲ـ تمکین و احترام به سیاستها، تصمیمات و اقدامات قانونی مقامات بالاتر.
۳ـ واکنش به پیشنهادها و اقدامات غیرقانونی و گزارش دهی فساد، جرم و تخلف به مراجع ذیصلاح.
۴ـ پرهیز از دریافت هدیه، مبالغ و امتیازات غیرقانونی و سوءاستفاده از موقعیت اداری.
ماده۱۰ـ مفاد منشور و تعهدات اخلاقی کارگزاران نظام در بدو خدمت و تصدی پست های مدیریت حرفه ای یا سیاسی که باید امضا و در پرونده کارگزینی درج گردد، به شرح زیر است:
۱ـ انجام وظایف و مسئولیت های شغلی و سازمانی، شامل تعهدات زیر:
- الف ـ در انجام فعالیت‌ها و حضور در سازمان نظم و انضباط را رعایت نموده و از هرگونه اهمال و بی‌مبالاتی پرهیز نمایم.
- ب ـ از بخشی نگری پرهیز کنم و به مصالح عمومی و پیشرفت کشور اهتمام داشته باشم.
- پ ـ وظایف و مسئولیت‌هایم را در حد توان با دقت، سرعت، صداقت، امانت، گشاده‌رویی، انصاف، تفاهم و تبعیت از قوانین و مقررات عمومی و اختصاصی دستگاه مربوط انجام دهم.
- ت ـ شایستگی، دانش و مهارت های خود را به طور مستمر ارتقا داده و ضمن توجه به فکرهای نو (ایده‌ها) و اندیشه های جدید، آن ها را در انجام وظایف محوله در دستگاه متبوع به کار گیرم.
- ث ـ به وظایف و مسئولیت‌های خود آگاه باشم، آن ها را به نحو احسن انجام دهم و در برابر وظایف محوله، پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشم.
- ج ـ در جهت افزایش بهره‌وری خود و سازمان با استفاده از روش‌های علمی و تجارب دیگران و خلاقیت و نوآوری تلاش نمایم.
- چ ـ از اموال، امکانات، تجهیزات و سرمایه‌های نظام اداری حفاظت نموده و به طور مؤثر و مطلوب از آن ها استفاده نمایم.
- ح ـ از هرگونه رفتار خودسرانه، زیاده خواهی، امتیاز طلبی و سوءاستفاده از اختیارات، تعارض منافع و فرصت های پسا شغلی پرهیز نمایم.
- خ ـ در انجام امور محوله شفافیت داشته و از هرگونه پنهان‌کاری پرهیز نمایم.
- د ـ الزامات اخلاق اسلامی و موازین شرعی را رعایت نمایم.
۲ـ در رفتار و برخورد با ارباب رجوع و همکاران:
- الف- با ایجاد ارتباط مناسب و ارائه خدمات بهتر، تصویری مثبت از دستگاه اجرایی و نظام اداری ارائه دهم.
- ب ـ خدمات به مراجعه‌کنندگان را به صورت عادلانه و در چهارچوب قوانین، مقررات و ضوابط ارائه دهم.
- پ ـ اطلاعات و راهنمایی‌های لازم به ارباب‌رجوع را در محدوده وظایف شغلی ارائه دهم.
- ت ـ خواسته‌های قانونی ارباب‌رجوع را بدون تشریفات زائد اداری و تحمیل هزینه اضافی به آنان، انجام دهم.
- ث ـ ارباب‌رجوع را تکریم و به آنان احترام نموده و در قبال کوتاهی‌ها و اشتباهات از آنان عذرخواهی نمایم.
- ج ـ انتقادات سازنده دیگران را بپذیرم و به نظرات، پیشنهادها و بازخوردهای شهروندان و مراجعه‌کنندگان برای بهبود عملکرد خود و سازمان توجه کافی نمایم.
- چ ـ به نظم و آراستگی شخصی و محل کار خود توجه کافی نمایم.
- ح ـ رازدار باشم و از هرگونه افشای اطلاعات خصوصی مراجعان پرهیز نمایم.
- خ ـ با ارباب رجوع رفتار برابر و بی‌طرفانه داشته باشم.
- د ـ نسبت به رفتار متملقانه و خارج از ضوابط اداری و اخلاقی ارباب رجوع، بی اعتنا باشم به گونه ای که در تصمیم گیری و انجام وظیفه محوله ام هیچ تأثیری نداشته باشد.
- ذ ـ روحیه کار جمعی را در خود تقویت نموده و در انجام فعالیت‌های گروهی مشارکت نمایم.
- ر ـ روحیه قدردانی از اقدامات مثبت و مفید دیگران را در خود تقویت نمایم.
- ز ـ دانش، تجربه و توانمندی‌های خود را با سعه‌صدر در اختیار همکاران قرار دهم.
- ژ ـ در حل مشکلات شغلی همکاران تلاش نموده و از هرگونه تجسس در زندگی خصوصی آنان و ارباب‌رجوع پرهیز نمایم.
- س ـ شئون شغلی و حرفه ای در داخل و خارج از اداره که عدم توجه به آن حیثیت شغلی را مخدوش میکند رعایت نمایم.
- ش ـ در عمل به فریضه امربه معروف و نهی از منکر، اهتمام ورزم.
تبصره ـ دستگاه‌ها مکلفند ضمن رعایت اصول مندرج در مواد (۵) و (۶) این آیین نامه، ظرف شش ماه دستورالعمل اختصاصی «رفتار حرفه ای و اخلاقی کارگزاران نظام» خود را تنظیم و ضمن ابلاغ برای اجرا، به کارگروه موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه ارسال نمایند.
ماده۱۱ـ دستگاه های اجرایی مکلفند از طریق سامانه رضایت سنجی کارکنان دولت و سامانه های مشابه ظرف یک ماه از تاریخ ثبت شکایت، به شکایات مردم از حیث عدم رعایت مفاد منشور به صورت مستند، مستدل و مکتوب پاسخ دهند. نظرات مراجعان در ارتقای کارمندان، وفق ماده (۲) آیین نامه لحاظ خواهد شد.
تبصره۱ـ عدم رسیدگی به شکایت یا عدم پاسخ مکتوب به شاکی در مهلت مذکور، تخلف موضوع ماده (۲۵) قانون محسوب و با مرتکبان طبق قوانین مربوط برخورد می‌شود.
تبصره۲ـ دستگاه های اجرایی مکلفند زمینه دسترسی به سامانه های موضوع این ماده را برای سازمان اداری و استخدامی کشور و نهاد ریاست جمهوری (مرکز ارتباطات مردمی) فراهم نمایند.
ماده۱۲ـ مدیران و سرپرستان بلافصل دستگاه ها مکلفند بر حسن اجرای منشور از سوی کارگزاران نظام مطابق این آیین‌نامه نظارت نمایند و با ناقضان منشور حسب مورد مطابق مقررات ماده (۹۲) قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده (۱۳) قانون، رفتار خواهد شد.
ماده۱۳ـ سازمان اداری و استخدامی کشور مکلف است شاخص‌های مربوط به نحوه اجرای مفاد این آیین‌نامه را در مجموع شاخص‌های ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی قرار دهد.
تبصره ـ سازمان اداری و استخدامی کشور جایزه ویژه رعایت این آیین‌نامه را در جشنواره شهید رجایی پیش‌بینی میکند.
ماده۱۴ـ در راستای حسن اجرای این آیین نامه، کارگروهی متشکل از معاونین سازمان اداری و استخدامی کشور (مسئول کارگروه)، معاونت حقوقی رییس جمهور و وزارت دادگستری (مرجع ملی کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد) با وظایف زیر تشکیل می گردد:
۱ـ تدوین طرح ها و برنامه های اخلاق حرفه ای و ترویج رعایت آن.
۲ـ طراحی سازوکارهای اطلاع رسانی مستمر در خصوص رفتار حرفه ای و اخلاقی.
۳ ـ برگزاری نشست ها و رویدادها و طراحی دوره های آموزشی مرتبط با این آیین نامه.
۴ـ پایش و ارزیابی رعایت این آیین نامه و بررسی گزارش های اجرای مفاد منشور ارسالی از کمیته های ارتقای سلامت اداری و صیانت از حقوق مردم.
۵ ـ ارزیابی قوانین و مقررات، فرآیندها و رویه های اجرایی مرتبط با این آیین نامه و ارائه پیشنهاد وضع و اصلاح به مراجع ذیربط.
۶ ـ بررسی و تأیید الزامات تخصصی پیشنهادی دستگاه ها به منظور اضافه نمودن آن به متن سوگندنامه کارگزاران نظام.
تبصره۱ـ دستگاه ها مکلفند گزارش اجرای مفاد منشور را به صورت سالانه برای کارگروه ارسال کنند.
تبصره۲ـ نحوه برگزاری جلسات، در اولین جلسه کارگروه تعیین و دبیرخانه آن در سازمان اداری و استخدامی کشور مستقر می گردد.
ماده۱۵ـ واحدهای زیر نظر مقام معظم رهبری اعم از نظامی و غیرنظامی و تولیت آستان های مقدس پس از اخذ موافقت ایشان، تابع مقررات این آیین نامه خواهند بود.
ماده۱۶ـ از تاریخ لازم‌الاجراشدن این آیین نامه، منشور اخلاقی و اداری و اخلاق حرفه‌ای کارگزاران نظام موضوع تصویب نامه شماره ۱۱۴۱۱/ت۵۲۶۱۲هـ مورخ ۱۴۰۰/۲/۵ لغو می‌شود.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمد مخبر