وکلاپرس- وکیل پدرام شریف با انتشار یادداشتی درخصوص مجازات قاتل بابک خرمدین، از منظر فقهی امکان اعدام پدر وی را به سبب افساد فی الارض منتفی ندانست و در این زمینه توضیحاتی ارائه کرد.
به گزارش وکلاپرس، پدرام شریف، وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه ادیان و مذاهب، در یادداشتی به تحلیل فقهی امکان مجازات قاتل فرزند از باب افساد فی الارض و احکام ثانویه در اسلام پرداخت.
متن کامل تحلیل و بررسی این حقوقدان را در ادامه می خوانید:
امکان سنجـی فقـهی قصاص یا اعدام پدر در صورت قتل فرزند
نگاهی به تقابل شمول حکومت قلمرو احکام و ادله فقهی مربوط به دو حوزه افساد فی الارض و احکام ثانویه نسبت به پدری که عادت به قتل دارد
در این یادداشت در صدد بیان این مطلب هستیم که توجهاً از کیفیت کشته شدن بابک خرمدین و عادت رفتاری متهم آن هم با این شقاوت و قساوت، نه از باب عموم ادله قتل و انتفاء قصاص به سبب ابوت، اما به جهت ایجاد انزجار گستـرده مصداق افساد در جامعه است و از آنجا که در صورت سکوت قانون، به منابع معتبـر فقهی می توان رجوع نمود، صرف نظر از اثبات قتل داماد و دختـر متهم به سیاق مشابه توسط متهم، امکان اجرای اعدام با تاملات فقهی به جهت افساد فی الارض متصـور است مضافا که حکم اولیه قاعده انتفا ابوت در فرضی که پدر عادت به کشتن فرزند پیدا می کند به جهت مصلحت مسلمین وارد قلمرو احکام ثانویه شده و ساقط است.
به نظر حقیـر، از آنچه در باب مساعی همکاران ارجمنـد در خصوص ارایه توضیحاتی نسبت به ادله قصاص و استثنا قاعده النفس بالنفس و منع قصاص پدر در برابر قتل فرزند پنهان مانده، مایلم به نکته ای اشاره نمایم که به نظر حقیـر گویا از مظان عالی مقامان و همکاران فرهیخـته مغفول مانده است.
بیشتر بخوانید: چند نکته درباره پرونده قتل بابک خرمدین
در این جا پرسشی مطرح می شود؟
آیا ادله منع قصاص پدر در فقره قتل فرزند، عام است و اطلاق دارد و شامل هر گونه کشتن فرزند خواهد شد یا تاملات و ملاحظات و استثنائاتی دارد؟
به عبارت دیگر هر نوع کشتن و قتلی را شامل می شود یا ممکن است مصادیقی متصور باشد که در عین حال پدر قصاص شود؟
حسب تحـقیق در منابع فقهـی، یکی از این استثنائات را قتلی می دانم که کیفیت آن افاده افساد فی الارض نماید یا جامعه را به درجه ای از انزجار و تشویش برساند که بتوان پدر را نه از باب قتل، بلکه از باب افساد فی الارض اعدام نمود.
با این وصف در مصداق مبتلابه امروزی که هم اینک احساسات جامعه را در سطح گستـرده با آن درگیر کرده است، بحث قتل بابک خرمدین و کیفیت عمل و مجازات پدر ایشان می باشد!
حقوق دانان مستحضـرند یکی از شرایط قصاص، انتفاء ابوت و از استثنائات باب اجرای قصاص، عدم قصاص پدر درصورت کشتن فرزند است.
بیشتر بخوانید: بابک خرمدین و مجازات قتل و معاونت در قتل فرزند
البته ممکن است شاهد مواردی در جامعه باشیم که از مـقرره مزبور سوء استفاده شود. چنان که ممکن است پدری با تکیه بر قانون فوق، خود را در امنیت قرار داده و از باب تجری و یا از باب اعتیاد در قتل یا تحت عنوان محاربه، فرزندش را بکشد. در مورد عدم قتل پدر با کشتن فرزندش این شبهه وجود دارد که آیا قتل پدر فقط از باب قصاص منتفی است یا ادله ی عدم قتل عام است، لذا پدر تحت هیچ شرایطی کشته نمی شود؟
توضیح مطلب اینکه در بعضی مواقع پدر از باب محاربه فرزندش را می کشد، مانند جایی که پدری با سلاح گرم یا سرد سبب ایجاد رعب و وحشت در جامعه شده و در همین هنگام فرزندش را به قتل می رساند. گاهی شخصی در مکان عمومی بمب گذاری کرده و بر اثر انفجار بمب، فرزندش کشته می شود.
یا عمل قتل پدر از باب افساد فی الارض می باشد، مانند جایی که پدر به قصد مومن کشی یا از باب اعتیاد و تکرار به قتل، فرزندش را می کشد.
حال سؤال این است، آیا ادله ی عدم قتل پدر شامل موارد اخیر می شود؟ آیا می توان در موارد مزبور پدر را به قتل رساند؟
به نظر می رسد با توجه به مفاد ادله، عدم قتل پدر اختصاص به قصاص دارد. اما مجازات قتل او تحت عناوین دیگری مثل محاربه و افساد فی الارض با توجه به مؤیدات فراوان قابل توجه و تامل است.
بیشتر بخوانید: پدر و مادر بابک خرمدین دختر و داماد خود را نیز به همین شیوه به قتل رسانده اند
ممکن است در بادی امر گفته شود ادله « لایقتل الوالد بقتل ولده»، مطلق است و شامل همه مواردی که قتل ولد مصداق افساد و محاربه هم است، می شود اما به نظر این ایراد مردود است.
زیرا روایاتی که از ائمه «علیهم السلام» در مورد عدم قتل پدر در جایی که فرزندش را می کشد آمده است، اختصاص به باب قصاص دارد.
چرا که اگر چه در بعضی از روایات به طور مطلق حکم به عدم قتل پدر شده است، اما در برخی دیگر از روایات قید «قودا» آمده که به معنای قصاص می باشد.
با توجه به اینکه اصل در قیود احترازی بودن آن است، لذا روایات مطلق را تقیید زده و به قدر متیقن عمل کرده و می گوییم عدم قتل پدر اختصاص به باب قصاص دارد، بنابراین در موارد دیگری که پدر فرزندش را به قتل می رساند مانند مواردی که قتل از باب محاربه و افساد فی الارض. است، حکم اولیه در قتل نفس که کشتن قاتل می باشد بر پدر ثابت است چنان که ابن ادریس هم چنین اعتقادی دارد.
بنابراین به اعتقاد اینجانب، در جایی که پدر به عنوان مفسد فی الارض فرزندش را می کشد دو حکم بر پدر ثابت می گردد : یکی مجازات قصاص و دیگری مجازات افساد.
اما حکم قصاص پدر به خاطر وجود روایات متعددی که تصریح به عدم قصاص پدر با قتل فرزندش دارد، از پدر ساقط اما مجازات محاربه و افساد که بر پدر ثابت و باقی است و اطلاق آیه مربوطه شامل مورد نمی شود.
چه بسا می توان اندکی پا را فراتر نمود و استنباط کرد که از باب احکام ثانویه و ضرورت حفظ سلامت جامعه و اذهان ، پذیرش حکم اعدام را التیام بخش آمال مسلمین به تلافی مافات بدانیم.