وکلاپرس- مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور روز گذشته ۳۰ خرداد ماه ۱۴۰۲ به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی با حضور آیت‌الله محقق داماد، محمد جواد ظریف وزیر خارجه پیشین کشور و تعدادی از مسئولین برگزار شد.
به گزارش وکلاپرس دکتر حسین مهرپور محمدآبادی متولد ۱۳۲۳، حقوقدان برجسته ایرانی است که اقدامات مهمی در زمینه حقوق بشر انجام داده است.
حاکمیت قانون مسأله بسیار مهمی است
دکتر مهرپور در این نشست به بیان ایراداتی درباره فعالیت های علمی و عملی خود پرداخت و گفت: حاکمیت قانون مسأله بسیار مهمی است و در این رابطه فعالیت های زیادی انجام دادم. در تمام این سالها تلاشم بر این بود که آشتی بین آموزه های دینی با آموزه های بین المللی برقرار کنم. در تمام سال های تدریسم بر این نکته تاکید کردم که اعلامیه حقوق بشر مغایرتی با آموزه های دینی و اسلامی ما ندارد. به همین خاطر بنا را باید بر برجسته کردن نقاط مشترک این دو حوزه بگذاریم. هر چند موارد اندکی اختلاف هم وجود دارد. در تمام این سال ها تلاشم بر رفع اختلاف و تبعیض بوده است.
فقه در عدم تحرک خود منجمد شده است
او ادامه داد: یکی از نگرانی های من درباره خطرهایی است که حقوق اسلامی را تهدید می کند. یکی از بزرگان بنام در اظهاراتش آورده که دیگر مانند گذشته تقسیم دنیای اسلام به عنوان یک خطر شناخته نمی شود، بلکه امروزه این خطر وجود دارد که فقه در عدم تحرک خود منجمد شده است و به صورت نظریه ای تکالیف کاملا آرمانی و دارای بُعد صرفا مذهبی دربیاید. همچنین این خطر وجود دارد که فقه در دسترس عده ای دانشمند متقی قرار بگیرد و در همین حال زندگی واقعی به وسیله قوانینی اداره شود که بیش از پیش از اصول اسلامی جدا ماندند. ما خودمان شاهد این وضعیت قبل از انقلاب بودیم.
می توان با حکم درست خدا، بسیاری از مسائل را بازنگری کرد
دکتر مهرپور ادامه داد: وقتی می خواهیم قوانین را عرضه کنیم باید فهم متعارف، معقول و تفسیر منطقی از قانون اساسی داشته باشیم. درباره فقه هم باید شرایط امروز جامعه را باید ببینیم. خیلی از مسائل فقهی موقعیت سابق را ندارد. و ضرورت های گذشته را ندارد اما می توان با همان مبنای اصلی و حکم درست خدا، بسیاری از مسائل را بازنگری کرد. ولی با توجه به شرایط امروزه جامعه و فهم افکار عمومی، تشخیص و استنباط مان را از قانون تغییر دهیم. در سوره بقره خود خدا وقتی می بیند نمی شود که حکمش را اجرا کند حکم و اجرای آن را نسخ کرد. ما در دوره ای که در شورای نگهبان بودیم تلاش مان بر این بود درباره مسائل فقهی بسیار بحث می کردیم و چالش های زیادی داشتیم.
او ادامه داد: ما در دوره اول شورای نگهبان بسیار با فقها صحبت می‌کردیم، ولی آنها بیشتر مبنای فقهی را مد نظر داشتند و حقوقدانان خیلی نمی‌توانستند کاری بکنند، به‌ویژه درباره دیه بسیار بحث شد.
بالاتر از همه چیز، رعایت حقوق شهروندان و مردم است
دکتر مهرپور درباره دوران خاتمی و بحث اجرای قانون اساسی و پیگیری آن توضیح داد: برخی تصور می‌کردند که قوه مجریه به دنبال دخالت در قانونگذاری است. ما دقیقا نظرمان اجرای قانون اساسی بود که حتی به خود رئیس‌جمهوری هم تذکر می‌دادیم.
او در پایان تصریح کرد: بالاتر از همه چیز، رعایت حقوق شهروندان و مردم است و اگر حاکمیت این حق را نقض کند، تاریخ قضاوت خواهد کرد و حکومت باید در برابر خدا و مردم و جامعه جهانی پاسخگو باشد.
آگاهی به «حقوق خود»؛ مقدم بر آشنایی با «قانون»
آیت الله سیدمصطفی محقق داماد در مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور، اظهار داشت: مشروطیت در پیرامون «قانون» دور می زد و خواست مردم عدالتخانه یعنی مجلس بود. به نظر من یکی از موثرترین اقدامات قبل از مشروطه، رساله میرزا یوسف خان معروف به مستشارالدوله تحت عنوان «یک کلمه» بود که این رساله پس از تألیف در جلسات سری مشروطه خواهان مورد بحث و گفت وگو قرار می گرفت.
وی ادامه داد: این رساله مربوط به ۳۶ سال قبل از مشروطیت بود و سخن اصلی آن این بود که کمبود کشور ما «قانون» است و جالب اینکه امروز هم که بیش از یک قرن می گذرد، مدام از قانون می گوییم و می نویسیم!
وی آگاهی به «حقوق خود» را مقدم بر آشنایی با «قانون» دانست و گفت: بنده به این نتیجه رسیدم که «قانون» درد بی درمان نبوده و نیست و در این میان مساله حائز اهمیت این است که قبل از «قانون» ملت باید با حقوق خود آشنا می شدند بنابراین از گذشته تا به امروز، مشکل اصلی این است که آحاد مردم از «حقوق» خود چندان آگاه نیستند.
وظیفه یک حقوقدان تنها تدریس و تألیف کتاب نیست
آیت الله محقق داماد ادامه داد: در ایران برخلاف تمام کشورهای اطراف، در رشته حقوق دانشکده حقوق تأسیس شد در حالی که در سایر کشورها نام آن را کلیت قانون نهادند و به نظر من این امر یک پیام دارد و آن اینکه کسانی که در این دانشکده های حقوق درس می دهند و درس می خوانند، رسالتشان تحقق بخشیدن «حقوق مردم» است.
وی تأکید کرد: وظیفه یک حقوقدان تنها تدریس و تألیف کتاب نیست بلکه یک حقوقدان متعهد و وظیفه شناس باید ملت را به حقوق خود آشنا کند و یکی از کسانی که به رسالت خود در این زمینه عمل کرد و از ابتدا تاکنون مدافع حقوق ملت و آموزش دهنده به مردم بود، دکتر حسین مهرپور بوده است.
وی به دوران آشنایی خود با استاد مهرپور اشاره و خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۳۷ بود که طلبه جوانی از یکی از روستاهای اطراف یزد به قم آمد. در همان روزهای اول با هم دوست شدیم، بسیار با هم مباحثه می کردیم و درس می رفتیم. هوش و استعداد او مانند بمب در حوزه علمیه ترکید و مهرپور مجسمه هوش و ذکاوت شد.
آیت الله محقق داماد در پایان گفت: اگرچه حمد و مدح در حروف یکی هستند، اما هزاران نکته باریک نشانه تفاوت بین این دو است؛ آنچه از آقای مهرپور می گویم همه حمد است، نه مدح.
ظریف: هیچ چیز در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند
در ادامه این مراسم محمد جواد ظریف بیان کرد: یک موضوع مهم برای ما به عنوان ایرانی که گذشته از اخلاق و مفاهیم مذهبی وجود دارد و مبنای قدرت ملی است، این مساله است که هیچ چیز در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند و هیچ کس اندازه دکتر مهرپور که یک ما در فقه و حقوق داشت این واقعیت را درک نکرد.
دکتر محمدجواد ظریف گفت: افتخار آشنایی من با دکتر مهرپور به سی و چند سال گذشته برمی گردد و به مباحث حقوق بشر مربوط می شود و از محضر ایشان به جز مباحث حقوقی، همواره درس انسانیت و دانشجو بودن را آموختم و همیشه در جلسات بین الملل او را کتابچه به دست می دیدم.
وی ادامه داد: خدمت دکتر مهرپور در حوزه مباحث حقوق بشر به جامعه ما بسیار زیاد است به همین خاطر می خواهم از این حوزه و حقوق شهروندی طرح مساله کنم که دکتر مهرپور در این زمینه بسیار کوشیدند و هزینه دادند. در دوران گذشته که دوران پساجنگ سرد شناخته می شود و امروزه به دوران پسا قطبی وارد شدیم، دکتر مهر پور توانمندی های مختلفی در حوزه های گوناگون داشتند.
دکتر ظریف بیان کرد: هنجارسازی یکی از مهم ترین حوزه های ابراز قدرت و پیگیری توانمندی‌های در حوزه بین‌المللی بوده است و در حوزه هنجار سازی هیچ موضوعی به اندازه حقوق بشر جلب توجه و ایجاد قدرت نکرده است. در سطح جهانی چه آن ها که در صحنه واقعی تلاش کرده چه آنها که به صورت تبلیغی در حوزه حقوق بشر تلاش کرده اند و از وجه بین الملل برخوردار بودند، می دانند که در جهان امروز، تنها قدرت مالی نیست که کشور یا کنشگری را قدرتمند می کند، بلکه در کنار قدرت معنایی و در کنار قدرت مادی و در برخی مواقع فراتر از یک قدرت مادی برای یک کنشگر در صحنه بین المللی، هیچ موضوعی به اندازه حقوق بشر این توان را ندارد که برای یک کنشگر جایگاه بیافریند مشروعیت خلق کند و یا مشروعیتش را نابود کند یا مقبولیتش را از بین برد.
وی توضیح داد: حقوق بشر در شرایط پس از جنگ سرد و یا جهان پساقطبی که همه برای قدرت بیشتر توان بیشتر و تاثیر بیشتر تلاش می کنند، نقشی بی مانند دارد و دکتر مهرپور تلاش کرد این نقش را با جامعه ما بیاموزد، نه فقط به دانشجویانش بلکه به تمام جامعه.
دکتر ظریف با اشاره به تلاش های استاد مهرپور در حوزه حقوق بشر و حقوق شهروندی بیان کرد: اما یک نکته بالاتر برای ما به عنوان ایرانی که گذشته از اخلاق و مفاهیم مذهبی وجود دارد و مبنای قدرت ملی است این است که هیچ چیز در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند.
وی صحبت هایش را با این آیه شریفه ادامه داد: خداوند در آیه ای که درباره پیمان و پیمان شکنی است، می فرماید: وَ إِنْ یُریدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللَّهُ هُوَ الَّذی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنین. اگر ترسیدی پیمان شکنی کنند، آنان که بارها پیمان شکنی کردند، اگر تو پیغمبر بداخلاق بودی و اگر حقوق مردم را رعایت نکردی و با مردم مشورت نمی کردی، مردم از دور تو پراکنده می شدند. اگر ترسیدی به تو خیانت کنند، خدا برایت کافی است. او کسی است که تو را به وسیله نسل خود و ایمان به خدا و مردم هدایت کرد. رعایت حقوق این مردم بالاترین ارزش راهبردی برای کشوری مانند جمهوری اسلامی است.
دکتر ظریف با تاکید بر اهمیت جایگاه مردمی در هر امری گفت: اگر این مردم نباشند، ما هیچ هستیم و جایگاهی نداریم و دکتر مهرپور علی رغم همه فشارها و در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی یک تنه در کنار او ایستاد و یک تنه از همه حقوق مردم دفاع کرد دکتر مهرپور از تمامیت این نکته دفاع کرد. چون دفاع از حقوق ملت و مردم یعنی دفاع از ایران، دفاع از اسلام، دفاع از حاکمیت، دفاع از استقلال و بدون مردم ما هیچ هستیم. هیچ کس اندازه مهرپور که پای در فقه و حقوق داشت، این واقعیت را نفهمید و ما همواره مدیون او هستیم . خدا همیشه سایه او را بر سر ما مستدام بدارد.
شأن مجلس تدوین آیین نامه ها و مقرراتی برای اجرای بهتر احکام شریعت است
حجت الاسلام و المسلمین سیدجواد ورعی استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور، به یکی از معضلات جامعه اسلامی اشاره و اظهار داشت: از عصر مشروطه که سخن از «قانون» مطرح شد، یک دیدگاه بر این باور بود که ما با داشتن «شریعت»، نیازی به قانون و مجلس قانونگذاری نداریم. قانونگذاری در جوامعی موجه است که شریعت ندارند، ولی ما که شریعت کاملی داریم، احتیاج به قانون نداریم. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم به هنگام تعیین نظام سیاسی و تصریح امام خمینی(ره) بر اینکه جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد، یک دیدگاه بر این باور بود که شکل حکومت هم در اسلام توقیفی است لذا باید حکومت اسلامی جایگزین نظام سلطنتی شود، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد.
وی ادامه داد: در این نگاه اصولاً شأن حکومت اجرای احکام شریعت است، در حکومت اسلامی آنچه که مبنای نظام اجتماعی است، فتواست نه قانون البته می توان به فتوا، لباس قانون پوشاند لذا شأن مجلس شورا تدوین آیین نامه ها و مقرراتی برای اجرای بهتر احکام شریعت است و بس.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: همین نگاه بود که مجلس خبرگان در تدوین قانون %