نمونه رأی فرجامی با موضوع نقض دادنامه قصاص متهم مبتنی بر قسّامه

بسمه تعالی

فرجام خواه: آقای محسن.ز… با وکالت آقای جواد مدنی پور

فرجام خواندگان: اولیاء دم مقتول (مرحوم قربانعلی.ن…)

مرجع رسیدگی: شعبه ۳۷ دیوان عالی کشور

هیئت شعبه آقایان: سید عباس بلادی (رئیس) – محمد افرا (مستشار)-حمید رضا محمد باقری (مستشار)

خلاصه جریان پرونده:

پیرو گزارش مورخ ۲۱/۸/۹۹ شعبه ۳۷ دیوان عالی کشور در ارتباط با فرجام‌خواهی آقای محسن.ز… با وکالت آقای جواد مدنی پور نسبت به دادنامه شماره ۹۷ مورخ ۱۲/۴/۹۹ صادره از شعبه اول دادگاه کیفری یک ویژه جوانان و نوجوانان استان لرستان که پرونده امر به لحاظ نقص تحقیقاتی به شرح دادنامه شماره ۱۱۶۲ مورخ ۲۱/۸/۹۹ نقص و به شعبه صادرکننده رأی فرجامی اعاده شده است. بر دادنامه فرجام‌خواسته ایرادات ذیل وارد است

بدواً ازنظر شکلی:

۱-تفکیک پرونده اتهامی دیگر شرکت‌کنندگان در منازعه دسته‌جمعی منتهی به قتل از پرونده اتهامی فرجام‌خواه که وی نیز یکی از حاضرین در منازعه بوده برخلاف نص صریح مواد ۳۱۱ به بعد قانون آئین دادرسی کیفری ۹۲ بوده.

۲-در پرونده نشانی از ابلاغ صریح مفاد ماده۳۸۷ قانون فوق الاشاره به طرفین و وکلای آنان بدست نیامده است و صرفاً پرینت اوراقی دال بر اینکه اعتراضی واصل نشده است اخذ و ضم سابقه گردیده در حالی که ابلاغ صریح ماده مذکور به متهم و وکلای ایشان و هم‌چنین شکات و اولیاء دم از الزامات قانونی است.

۳- از پرونده در اجرای تکلیف مقرر در ماده۳۸۹ قانون مارالذکر گزارش جامع تنظیم و تدوین نگردیده و صرفاً در دو صفحه آن‌هم به‌طور ناقص گزارش تهیه گردیده است.

۴-لایحه فرجام‌خواهی وکیل فرجام‌خواه نیز بدون ثبت تاریخ وصول (تکلیف مقرر در ماده۴۳۹ قانون موصوف) در جلد پنجم پرونده آن‌هم بدون برگ‌شماری ضمیمه شده است.

و اما ازنظر ماهیتی:

اولاً علیرغم اینکه اذعان و تأکید دادسرا و نهایتاً محکمه رسیدگی‌کننده به پرونده بر این نکته که مستفاد از اوراق پرونده تعداد زیادی از هر دو طایفه از اهالی روستا قریب حداقل یک‌صد نفر در منازعه اعم از زن و مرد شرکت داشته و تعدادی نیز با گلوله (ساچمه) زخمی شده‌اند و حسب مفاد گزارشات مأمورین انتظامی محل و پلیس آگاهی استان به استناد اقاریر موجود در پرونده عده‌ای از طرفین پرونده علاوه بر محکوم‌علیه (فرجام‌خواه) در درگیری اسلحه به همراه داشته و با آن در زمان درگیری حاضر تیراندازی نموده‌اند که به لحاظ تفکیک نابجای پرونده حضور افراد مذکور در جلسه دادرسی و انجام تحقیق و استماع اظهارات آنان میسر نگردیده است.

ثانیاً به شرح نظریه پزشکی قانونی مندرج در گزارش معاینه جسد و نظریه کارشناس اسلحه که به آثار و بقای ساچمه‌های شلیک‌شده بر روی بدن مقتول از چند جهت مورد اصابت قرارگرفته است ضرورت دارد در این خصوص از پزشکی قانونی و کارشناس اسلحه مراتب استعلام و رفع ابهام گردد که آیا با توجه به مراتب فوق به مرحوم (شخص مقتول) از چند زاویه و جهت تیراندازی شده است و اصولاً امکان اینکه صرفاً از روبروی نامبرده شلیک گردیده با توجه به آثار و بقایای موجود در بدن مقتول میسر بوده یا خیر و هم‌چنین از پزشکی قانونی سؤال شود که کدام یک از جراحت‌های وارده به مقتول منتهی به فوت وی شده است

ثالثاً از شهود تعرفه شده و بی‌طرف در پرونده (در مرحله بازپرسی) نیز دعوت و در جلسه دادرسی با اتیان سوگند آنان شهادت و گواهی نامبردگان استماع و در صورت‌جلسه منعکس گردد.

رابعاً با توجه به احراز و اثبات منازعه دسته‌جمعی و ابهامات موجود در پرونده بدیهی است در صورت احراز شرایط قاعده لوث موضوع مواد۳۱۴ به بعد قانون مجازات اسلامی دادگاه محترم در زمان رسیدگی آن را مدنظر قرار خواهند داد. لذا بنا به مراتب فوق به استناد بند ب ماده۴۶۹ قانون آئین دادرسی کیفری۹۲ دادنامه فرجام‌خواسته نقض و پرونده به شعبه صادرکننده رأی فرجامی اعاده می‌گردد. ص۱۴۸۰

با اعاده پرونده دادگاه صادرکننده رأی فرجامی به‌منظور رفع نقایص اعلامی دیوان عالی کشور به شعبه بازپرسی احاله نموده است ص۱۴۸۹

با استعلام شعبه بازپرسی از پزشکی قانونی به شرح نامه مورخ ۱۷/۱۰/۹۹ اعلام‌شده است:

(عطف به نامه شماره ۹۶۰۳۱۰ مورخ۹/۱۰/۹۹ در خصوص متوفی قربانعلی.ن…  به استحضار می‌رساند علت فوت نامبرده خونریزی داخلی به دنبال پارگی ارگان های شکمی در زمینه برخورد اجسام پرتابه ای پرشتاب به شکم تعیین می‌گردد که بدین‌وسیله اصلاح می‌گردد) ص۱۴۹۶

کارشناس اسلحه نیز به شرح گزارش مورخ ۱۵/۱۰/۹۹ چنین اظهارنظر نموده:

(در خصوص اعلام نظریه در رابطه با جسد تیرخورده به هویت قربانعلی.ن… مبنی براینکه صراحتاً اعلام نظرگردد در خصوص جراحت منجر به فوت مقتول از چند جهت و زاویه مورد اصابت قرارگرفته است یا اینکه جراحت منتهی به فوت مقتول از یک‌جهت و مربوط به یک فشنگ شکاری بوده است. لذاهمانطوری که در نظریه کارشناسی شماره ۹۶/۱۹۷ مورخ ۳/۸/۹۶ اشاره گردیده به نظر می‌رسد متوفی از یک‌جهت یعنی از ناحیه سمت راست مورد اصابت ساچمه‌های تشکیل‌شده از یک عدد شنگ شکاری به‌وسیله اسلحه شکاری ساچمه زنی با زاویه راست به چپ در فاصله تقریباً بین۲۵ الی۳۰متری قرارگرفته است و این احتمال می‌رود که متوفی هنگام شلیک فشنگ سرخود را به سمت راست چرخانده باشد به همین دلیل از قسمت‌های روی پیشانی، چانه نیز دچار اصابت ساچمه‌ای شلیک‌شده قرارگرفته است) ص۱۴۹۷

در ادامه آقای بازپرس شهادت تعدادی از شهود شخصاً تحقیق و از سوی مأمورین انتظامی نیز اظهارات تعدادی از افرادی که در منازعه شرکت داشته تحقیق و اظهارات آنان در صورت‌جلسه منعکس گردیده است. ص۱۵۵۸-۱۵۱۸

با اعاده پرونده به دادگاه جلسه دادرسی در تاریخ ۱۹/۳/۱۴۰۰ با حضور نماینده آقای دادستان و اولیاء دم مقتول و شخص متهم که تحت‌الحفظ از زندان اعزام‌شده و وکلای ایشان تشکیل که بدواً اظهارات نماینده آقای دادستان استماع و سپس اولیاء دم حاضر در جلسه اظهار نموده‌اند:

(این آقا عمداً پدر ما را به قتل رسانده است تقاضای قصاص وی را داریم)

در ادامه وکیل اولیای دم نیز اظهار داشتند:

(..ازجمله ایرادات وارده توسط قضات محترم۳۷دیوان عالی کشور استعلام مجدد از کارشناس اسلحه می‌باشد که این موضوع پس از ارجاع مجدد توسط بازپرس محترم در نظریه کارشناس اعلام گردیده و ضم سابقه شده است و هم‌چنین نظریه مجدد پزشکی قانونی اخذشده و در خصوص اخذ شهادت شهود قبلاً در شعبه بازپرسی دلفان ۸ نفر به موضوع پرونده شهادت یاد نموده‌اند. علی‌ای‌حال در صورت صلاحدید افرادی به اسامی

• ۱-مراد…
• ۲- ماشاءاله… (کلمه ناخواناست عضو ممیز)
• ۳-حاجی …
• ۴-علی…
• ۵-یداله …
• ۶- نادر …
• ۷- فرزاد …
• ۸-بهمن…
• ۹-نعمت….

در شعبه حضور دارند تقاضای استماع شهادت شهود جهت کشف واقعه را دارم.  ضمناً متهم محسن.ز… به شرح صفحات۴۰۳ – ۶۹۵-۶۹۷ اقرار به شرکت در نزاع دسته‌جمعی و مسلح بودن و شلیک به سمت مقتول نموده است و حتی علت متواری بودن خود و معدوم نمودن خط تلفنی همراه خود را بیان نموده است )

متهم محسن.ز… در مقام دفاع بیان نموده:

(اتهامات همه دروغ است من هیچکدام را قبول ندارم چون تمام روستا درگیر شدند در درگیری در منزل بودم که سروصدا بلند شد رفتم بیرون درگیر شدیم حدود یک ساعت و نیم درگیری طول کشید اول که وارد شدم چوب همراه داشتم با چوب کسی را نزدم اما سنگ پرتاب کردم اصلاً اسلحه نداشتم پس از درگیری خودمان خسته شدیم و از هم جدا شدیم و اسلحه را از روی زمین برداشتم…اسلحه را برای این برداشتم که جا نماند و بگویند اسلحه را غنیمت گرفته‌ایم. قسم به خدا و قرآن از اول تا آخر درگیری من مقتول را ندیدم و به طرف وی تیر نینداختم و هیچ تیراندازی نکرده‌ام از طرف ما

1. ب …
2. ح…
3. ف…
4. ن…
5. ی…

اسلحه شکاری داشتند و تیراندازی زیاد شده البته اشخاص دیگری هم خودشان بعداً رفته‌اند پاسگاه و گفته‌اند اسلحه داشتن و چند نفرشان گفته‌اند با چوب و چماق درگیر شده‌اند و از طرف مقابل

1. ب. ا
2. ع. ا
3. ن. ا
4. ب. ا

سلاح شکاری داشتند و تیراندازی کردند بنده هیچگونه اسلحه جنگی ندیدم فقط برادرم یک (کلمه ناخواناست عضو ممیز) تیراندازی کرد اما به کسی نزد هوایی شلیک کرد که مانع طرف مقابل شود. خانه وزندگی ما کلاشینکف ندیدن. قتل را قبول ندارم ولی داخل درگیری بودم. اسلحه خالی را برداشتم و مجازات آن را تاکنون کشیده ام. اسلحه را پس ازدرگیری دادم دست زنم که آن را انداخته بود داخل جوی آب)

سوال: شما در صفحه ۶۹۸ پرونده اظهار داشته اید که قبول دارید به سمت آن مرحوم شلیک کرده اید و مستقیم به سمت آنان شلیک کرده اید ولی ندیده اید که مرحوم چطور زمین افتاده. چه می گویید؟

جواب: بنده قبول ندارم آگاهی از خودشان نوشته اند. من بچه سه ساله دارم آن را می گیرم بغل و قسم می خورم که چنین چیزی نگفته ام و آگاهی از خودشان نوشته اند همین طوری که شما می نویسید او هم نوشت بعد به من گفت انگشت بزن اعتماد کردم وانگشت زدم.

 وکیل متهم نیز در مقام دفاع اظهار نموده:

(دفاعیات مطابق لوایح قبلی تقدیمی می‌باشد با این توضیح دلایل انتسابی به موکل

۱- شهادت شهود بوده است که دارای تناقضات اساسی و قانونی بوده عده‌ای که خود در منازعه شرکت داشته‌اند و افرادی نیز قبلاً به‌عنوان بی‌طرف شهادت داده اند که در پرونده موجود می‌باشد.

۲- دلیل دیگر نظریه پزشکی قانونی و گزارش معاینه جسد بوده که دارای ایرادات اساسی می‌باشد پزشکی قانونی از ۴۵ساچمه ای که در بدن مقتول می‌باشد صرفاً یک عددساچمه خارج نموده است و مشخص نیست چگونه تشخیص داده تمام ۴۵ ساچمه از یک اسلحه شلیک شده است

۳- نکته دیگر نقاط مختلف بدن اصابت ساچمه مقتول می‌باشد که هم سمت چپ و هم سمت راست و هم پهلو و هم پشت قید شده است.

چگونه موکل که به گفته شهود یک تیر شلیک کردند نوشته است از زوایای مختلف به مقتول آسیب برساند علاوه آن چهار نفر دیگر مدعی زخمی شدن توسط اسلحه موکل می باشند. لازم به ذکر است که نظریه کارشناس اسلحه نیز در بند ج بیان نموده است که یک ساچمه به‌عنوان نمونه از دیوار شکم خارج شده است پس انتساب بقیه ساچمه ها به یک تفنگ بدون بررسی امکانپذیر نمی‌باشد.

۴- در مورد دفاعیات وکلای مرحوم قربانعلی ن… مبنی بر اقرار موکل باید عرض شود طی کدام جلسه در دادگاه و یا شعبه بازپرسی موکل به این امر اقرار نموده است؟ در طول چهارسال گذشته صرفاً یک جلسه در دادگاه کیفری یک استان تشکیل شده که اظهارات موکل نیز در آن جلسه مشخص است.

۵- موکل صرفاً به حضور در منازعه اقرار نموده نه اقدام به قتل و تیراندازی با توجه به اینکه در درگیری حاضر بیش از ده نفر اسلحه به دست اقدام به تیراندازی نموده‌اند و اصابت گلوله از جهات مختلف به مقتول خود بیانگر عدم انتساب قتل به یک شخص خاص می‌باشد.

جهت اثبات ادعای تیراندازی افراد مختلف در نزاع موکل حاضر به معرفی شهود می‌باشم و تقاضای استماع شهادت آنان را دارم. )

 در ادامه دادگاه از شهود تعرفه شده نیز تحقیق و اظهارات آنان را استماع ودر صورت‌جلسه منعکس نموده است. ص۱۶۰۸-۱۵۹۰

سپس دادگاه به شرح تصمیم مورخ۲۵/۳/۱۴۰۰قرار امر به قسامه صادر می نماید و پس ازمعرفی پنجاه تن از بستگان مقتول و تأیید رابطه سببیت بین مقتول و گواهان از سوی پاسگاه انتظامی به شرح گزارش مورخ۱۹/۴/۱۴۰۰ و در ادامه دادگاه طی تصمیم مورخ ۲۷/۴/۱۴۰۰ ضمن دستور تعیین وقت به وکیل متهم ابلاغ گردیده تا چنانچه دلیلی بر نفی اتهام از موکل خود دارد برای ارزیابی به دادگاه اعلام نمایید ) ص۱۷۰۰

جلسه دادرسی در تاریخ ۱۹/۷/۱۴۰۰ با حضور نماینده آقای دادستان و متهم (محسن.ز…) و وکلای ایشان و تعدادی از اولیاء دم مقتول و وکلای آنان جهت اجرای مراسم قسامه تشکیل دادگاه پس از استماع اظهارات نماینده آقای دادستان و اولیاء دم حاضر در جلسه در اجرای ماده ۳۱۷ قانون مجازات اسلامی ضمن مطالبه دلیل بر نفی اتهام از متهم اظهارات مشارالیه را استماع که اجمالاً چنین بیان نموده:

 (قبول دارم در درگیری بودم. قبول دارم اسلحه تک لول از زمین برداشتم. تقریباً اواخر درگیری اسلحه را از زمین برداشتم. اول فکر کردم مال خ.ب است بعداً خودش منکر شده است من هنوز نفهمیدم مال کیه. اما هیچگونه تیراندازی با اسلحه نکردم… دلیل بر بی گناهی من این است که کسانی که آنجابودند حاضرند بیایند قرآن قسم بخورند که من نکشته ام. این پنجاه نفر هم که آمده اند قسم بخورند اگر دین خودشان را می سوزانند من حرفی ندارم خودشان و خدای خودشان. ولی من نکشتم)

 در ادامه وکیل متهم اظهار داشته:

(موکل اینجانب تنها شخص شرکت کننده در منازعه نبوده است و مطابق مدارک پیوست جسد از چندین زاویه مختلف به مرحوم تیراندازی شده است و در بررسی تیرهای (ساچمه) موجود در پیکر جسد صرفاً یک ساچمه بررسی شده است درحالیکه چند تفنگ شکاری ساچمه زنی در منازعه شرکت داشته چگونه انتساب کلیه تیرهای شلیک‌شده به بدن مقتول با بررسی یک ساچمه ممکن است.

 تنها دلیل شکایت و شهادت شهودی بوده که در منازعه شرکت داشته‌اند که در جلسات قبل و استماع شهادت شهود صرفاً یک نفر اظهار داشته که موکل تیراندازی نموده. دیگر شهود اظهارداشته اند: علاوه بر موکل چندین نفر دیگر در زمان نزاع تیراندازی نموده‌اند.

از طرفی چنانچه شاهدی درزمان تیراندازی وجود داشته است چرا تاکنون در دادگاه جهت ادای شهادت بر علیه موکل به صراحت حاضر نشده‌اند؟ چگونه افرادی که در درگیری حضور نداشته‌اند با ظن و گمان و نه از روی قطعیت حاضر به ادای شهادت مبنی بر قتل عمد برعلیه موکل هستند درحالیکه صرفاً از میان شهودی که قبلاً تعرفه شده فقط یک نفر اشاره داشته که موکل تیراندازی نموده است؟ لذا قسامه و سوگند پنجاه نفر که در منازعه یا محل تیراندازی حضور نداشته‌اند برای اثبات قتل محل تردید عادلانه به نظر نمی رسد.

لذا از محضر دادگاه خواهشمندم ابداً به دلایل ابرازی توسط موکل و اینجانبان رسیدگی و پس از آن در صورت وجود شرایط رسیدگی ادامه یابد)

سپس دادگاه گواهی پنجاه نفر حاضر در جلسه را استماع و مراتب را در صورتجلسات منعکس نموده است. دادگاه آخرین دفاع متهم را اخذ و سپس با اعلام ختم دادرسی بموجب دادنامه شماره ۲۵۶۶۴۸۷مورخ ۲۵/۷/۱۴۰۰ به شرح ذیل مبادرت به صدوررأی نموده است.

راجع به اتهام آقای محسن.ز… فرزند … متولد ۱۳۶۹ مـتأهل، فاقد سابقه سوء کیفری اهل و ساکن شهرستان نورآباد  لرستان روستای … باوکالت آقایان جواد مدنی پور و سعید محمدیان دایر بر

۱. قتل عمدی مرحوم قربانعلی.ن… بااستفاده از سلاح شکاری ساچمه زن غیرمجاز

۲. مشارکت درمنازعه دسته‌جمعی منتهی به قتل

۳. مشارکت در اخلال در نظم عمومی ازطریق ایجاد درگیری

۴. حمل و نگهداری سلاح شکاری ساچمه زن موضوع شکایت آقایان وخانم ها

• • ۱- ص … (همسرمقتول)
  • ۲- ع…
  • ۳- ن…
  • ۴- کا…
  • ۵- م…
  • ۶- ا…
  • ۷-ز…
  • ۸- ش…
  • ۹- گ…
  • ۱۰- ث….

جملگی … فرزندان مقتول

با وکالت آقایان رضا حاصلی و بهمن نوری با توجه به جامع اوراق ومحتویات پرونده ازجمله گزارش اولیه ضابطین درخصوص چگونگی وقوع درگیری، شکایت اولیاء دم مقتول، نظریه پزشکی قانونی در خصوص نوع ومیزان جراحات وارده به مقتول و آلت ایراد جراحات نظریه کارشناس سلاح پلیس آگاهی، اظهارات شهود ومطلعین نزد مقامات تحقیق در دادسرا و هم‌چنین در این دادگاه، مجموع لوایح دفاعیه واظهارات وکلاء مدافع طرفین در فرآیند دادرسی، جامع دفاعیات متهم در مراحل تحقیق مقدماتی ومحاکماتی، مفادکیفرخواست صادره ازناحیه دادستان عمومی وانقلاب شهرستان دلفان وسایرقراین وامارات موجودآنچه در خصوص این پرونده قابل ذکراست این است که

۱. در رابطه بااتهامات منتسب به متهم سابق براین بموجب دادنامه شماره …  دراین دادگاه تصمیم قانونی اتخاذگردیده است و حکم برقصاص نفس متهم صادرگردیده است که با اعتراض محکوم علیه پرونده تحت کلاسه … درشعبه محترم ۳۷ دیوان عالی کشور طرح و هیأت قضایی آن شعبه حسب دادنامه شماره … با ایراد نقایصی رأی صادره ازاین دادگاه را نقض و رسیدگی مجدد درهمین دادگاه را تجویز نموده است به همین سبب با توجه به مقدمه رأی سابق الصدور وتنظیم خلاصه پرونده توسط قضات محترم شعبه دیوان تهیه گزارش مبسوط وشرح و ثبت ماجرا تا زمان طرح مجدد دراین دادگاه ضرورت ندارد

۲. پس از طرح مجدد وبا وصول پرونده به این دادگاه پرونده جهت رفع نواقص به بازپرسی اعاده گردیده که پزشکی قانونی درراستای تکمیل نظریه حسب نامه شماره ۵۰۱/۲/۶۶/۱۷/۹۶ -۱۷/۱۰/۹۹نظریه رابدین شرح اصلاح نموده که:

«علت فوت نامبرده خونریزی داخلی به دنبال پارگی ارگانهای شکمی درزمینه برخورد اجسام پرتابه ای پرشتاب به شکم تعیین می‌گردد…»

ودرهمین راستا کارشناس سلاح و مهمات پلیس آگاهی به‌موجب نظریه تکمیلی شماره ۹۹/۵۳ – ۱۵/۱۰/۹۹ ودر توجیه علت اصابت ساچمه به برخی نواحی بدن از نقطه اصابت موجب مرگ که البته ظاهراً شائبه اصابت ساچمه از زوایای دیگر تعدد و سمت وسوی شلیک را تقویت بخشیده وبه همین جهت مورد نظر و توجه قضات دیوان عالی کشور واقع شده است بیان داشته:

«همانطوری که درنظریه کارشناسی به شماره ۱۱۲۰۱/۱/۳۴۱۷۱۹=۱۹۷۸۶- ۳/۸/۹۶ اشاره گردیده، به نظر می رسد متوفی فوق الذکر ازیک‌جهت یعنی از ناحیه سمت راست مورد اصابت ساچمه‌های شلیک‌شده از یک عدد فشنگ شکاری بوسیله اسلحه شکاری ساچمه زن با زاویه راست به چپ درفاصله تقریبی بین ۲۵ الی ۳۰ متری قرارگرفته است و این احتمال می رود متوفی به هنگام شلیک فشنگ سرخود رابه سمت راست چرخانده باشد و به همین دلیل ازقسمتهای روی پیشانی و چانه نیز دچار اصابت ساچمه‌های شلیک‌شده قرارگرفته است.»

 و هم‌چنین در راستای استشهاد ازشهود و مطلعین بازپرس از تعداد زیادی از شهود ومطلعین تحقیق نموده است که اظهارات غالب ایشان دلالت برارتکاب جرم توسط متهم داشته لیکن درمقابل این اظهارات افرادی نیز بدون یقین ضارب مقتول به وجود سلاح در ید متهم و افراد دیگری شهادت داده اند لیکن ازآنجا که اکثریت این افراد خود از منازعین بوده اند وازطرفی درپاره ای موارد درتعارض میباشند دادگاه بدان ها ارزش اثباتی به‌عنوان شهادت شرعی نداده است

 مضاف بر اینکه سه نفر از ایشان نیز دراین دادگاه حاضرشده ولی اظهارات ایشان دراین دادگاه نیز دلالت متقن وجزمی برارتکاب قتل توسط متهم ندارد

۳. اولیاء دم مقتول ازابتدای تشکیل پرونده ازمتهم محسن.ز… به‌عنوان قاتل عمد مورث خود از وی شاکی شده وتقاضای قصاص نفس وی را نموده‌اند.

۴. متهم از بدو تشکیل پرونده ضمن اقرار صریح به حضور درمحل منازعه و شرکت در درگیری و حمل سلاح شکاری ساچمه زن دردفاع از خود اظهارداشته که سلاح را از روی زمین برداشته لیکن اقدام به تیراندازی با آن وقتل مقتول ننموده است.

۵. دادگاه باعنایت باینکه صرف اظهارات گواهان و مطلعین تعرفه شده از ناحیه طرفین برای این مرجع قناعت وجدان ایجاد ننموده چرا که خود غالباً شرکت کننده در نزاع و یا مسئولین اولیاء دم ومتهم بوده که درصحت اظهاراتشان ازاین حیث تردید وجود داشته از طرفی آنچه ازمجموع اوراق پرونده برمی آید این است که افراد دیگری در درگیری حامل سلاح بوده اند ومتهم نیز خود درمحل حضور داشته و اقرار به حمل سلاح نموده که این امر با جمع اظهارات شهود دوطرف اماره قضایی و قرینه ظنیه بر ارتکاب جرم توسط متهم می باشند و براساس اظهارات احد از شهود درجلسه مورخ ۲۵/۳/۱۴۰۰ مقتول خود نیز پیش از وفات متهم محسن.ز… را به‌عنوان قاتل خود معرفی نموده و اظهار داشته مشارالیه به وی شلیک کرده است، لذا با تحقق لوث اثبات موضوع راموکول به اجرای مراسم قسامه توسط اولیاء دم نموده است که پس از معرفی قسم خوردگان درمراسم قسامه موکول به جلسه مورخ ۱۹/۷/۱۴۰۰ اعلام گردیده است

۶. درجلسه مورخ ۱۹/۷/۱۴۰۰ پس ازتشکیل جلسه ابتدا نماینده محترم دادستان کیفرخواست را قرائت، سپس اولیاء دم و وکلاءمدافع ایشان بناء خود بر شکایت و قصاص را اعلام داشته‌اند. پس از تفهیم اتهام به متهم ودراجرای ماده ۳۱۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ از وی مطالبه دلیل بر بیگناهی بعمل آمده است که دراین رابطه دفاعیاتی بشرح صورت‌جلسه از ناحیه ایشان و وکلاء مدافع وی مطرح که البته برای این دادگاه قانع کننده نبوده وحتی فراتر از این وکیل مدافع متهم با تسلیم لایحه ای که به شماره ۱۱۶۶۲۰۹۷-۲۴/۷/۱۴۰۰ و به پیوست آن اسامی پنجاه نفراز افرادی را که حاضر به اداء سوگند به بیگناهی متهم می باشند به دادگاه ارائه داده است که البته با توجه اجرای مراسم قسامه توسط اولیاء دم و عدم رد به متهم این دفاع فاقد محل و محمل قانونی است.

۷. در راستای اجرای مراسم قسامه و پس از انجام تحقیقات محلی توسط حوزه های انتظامی محل سکونت قسم خورندگان و احراز نسبت آنها با مقتول و اولیاء دم دادگاه پس از اخذ دفاعیات متهم و وکلاء وی بشرح اوراق پیوست صورت‌جلسه مبادرت به استماع واخذ اظهارات قسم خورندگان نموده که به تعداد بیش از نصاب معتبر شرعی سوگند یاد نموده‌اند که یقین دارند «متهم محسن.ز… فرزند … مرحوم قربانعلی.ن… را عمداً و با استفاده ازسلاح شکاری ساچمه زن به قتل رسانده است» که با این اوصاف دادگاه آخرین دفاع متهم را اخذ نموده است.

علی الحال دادگاه باعنایت به مراتب پیش گفته و اجرای مراسم قسامه توسط اولیاء دم وعدم ارتکاب دفاع متناسب و موجه از ناحیه متهم و وکلاء مدافع ایشان ( درمورد ارتکاب قتل عمدی ) وهم‌چنین نظربه اظهارات و اقاریر صریح متهم ( درمورد حمل سلاح شکاری وشرکت درمنازعه دسته‌جمعی) بزهکاری متهم موصوف را در خصوص ارتکاب جرایم انتسابی به وی محرز و ثابت دانسته مستند به مواد ۱۳۱، ۲۸۹، ۲۹۰، ۳۰۱، ۳۱۲، ۳۱۳، ۳۱۴، ۳۱۵، ۳۱۶، ۳۱۷، ۳۳۶، ۳۳۷، ۳۴۰، ۳۸۱، ۱۶۰، ۱۶۴، ۱۶۶، ۱۶۸ و ۱۷۱ و ۳۱۸ ازقانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، بند الف ازماده ۶ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح ومهمات غیرمجاز مصوب۱۳۹۰، بند اول ماده ۶۱۵ ازقانون تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده مصوب ۱۳۷۵ حکم برمحکومیت وی به

الف: قصاص نفس ازطریق آویختن به دار اعدام پس از قطعیت رأی و استیذان از مقام عظمای ولایت ورهبری مدظله العالی و درخواست اولیاء دم جهت اجرای قصاص بابت ارتکاب قتل عمدی مرحوم قربانعلی.ن…

 ب: تحمل چهارماه حبس تعزیری بابت حمل ونگهداری سلاح شکاری ساچمه زن غیرمجاز

 ج: با توجه باینکه اتهام های فقره دوم و سوم منتسب به متهم فعل واحد بوده که واجد عناوین متعدد مجرمانه می‌باشد و علی الوصول هرگونه درگیری و منازعه اخلال درنظام عادی امور و جامعه را به همراه دارد، حکم برمحکومیت متهم به تحمل سه سال حبس تعزیری با احتساب ایام بازداشت قبلی صادر و اعلام می نماید.

لازم به ذکر است مستفاد از ماده ۱۲ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ از مجازاتهای حبس صرفاً مجازات اشد قابل اجراست و وفق تبصره ذیل ماده ۲ قانون مذکور نیز هر جا بیش از حداقل مجازات برای متهم تعیین شده است به جهت عواقب و نتایج زیانبار جرایم ارتکابی متهم و بیم تجری مرتکب و دیگران می‌باشد درمورد سلاح مورد استفاده متهم نظر باینکه کشف نشده است این دادگاه تکلیفی ندارد.

رأی صادره حضوری ظرف بیست روزپس از ابلاغ دردیوان عالی کشور قابل فرجام‌خواهی است. ص۱۷۹۶-۱۷۹۵

دادنامه در تاریخ … ابلاغ و شخص محکوم علیه (محسن.ز…) طی لایحه تقدیمی در مورخ ۱۰/۸/۱۴۰۰ درمقام فرجام‌خواهی نسبت به رأی دادگاه اعتراض و اجمالاً بیان نموده:

(بنده از بدو تشکیل پرونده ضمن اقرار صریح به حضور در محل منازعه و درگیری فقط مبادرت به پرتاب سنگ بوده که خداوند راشاهد و گواه می گیرم بنده به هیچ عنوان به هیچگونه سلاحی اعم از سرد و گرم مسلح نبوده…در میان درگیری سلاح تکلول از روی زمین برداشته ام که خداند قادر را گواه می دادم که سلاح خالی از فشنگ بوده هیچگونه شلیکی از طرف اینجانب صورت نگرفته است و فقط گناه بنده این بوده که سلاحی بدون فشنگ را از روی زمین برداشته ام و آن‌هم به این دلیل بوده که اگر مال طرف نزاع باشد به‌عنوان غنیمت و اگر از طرف طایفه اینجانب باشد طرف مقابل به‌عنوان غنیمت نبردند.

 در مورخ … در دادگاه سه نفر شاهد به اسامی م… و م… و ش… معرفی شده از سوی شاکیان اینجانب که گواهان ردیف ۱ و ۲ بر بی گناهی بنده شهادت دادند و نفر سوم حاضر نشده.

در بازجویی های اولیه اعلام شده که (مقتول) هنگام انتقال به بیمارستان و اتاق عمل و بعد در حالت کما و اغما قرارگرفته است که وی را به بخشICU  و تحت مراقبتهای ویژه قرار می دهند. در این شرایط بحرانی حتی درICU بیمار فاقد همراه میباشد تا چه برسد به عیادت آن‌هم به تعداد ۳۰نفراز شرکت‌کنندگان حاضر در مراسم قسامه که با علم و یقین از ملاقات در سالن مراقبتهای ویژه از زمان حال مقتول بیان داشته، در صورتیکه یک روز و نصفی که مرحوم قربانعلی.ن… کاملاً بیهوش بوده اند و بعد از آن فوت نموده است.

در منازعه جمعاً ۱۱ نفر مسلح به سلاح شکاری ساچمه زنی که به محکمه معرفی شده‌اند در میان درگیری پنج قبضه سلاح شکاری توسط نیروهای محترم انتظامی ضبط گردیده است. هیچکدام از شرکت‌کنندگان در مراسم قسامه و گواهان عینی ندیده اند که بنده شلیکی انجام داده باشم.

  پزشکی قانونی قبلاً اعلام نموده بودند که مقتول از چندین جهت و چندین زاویه مختلف و متفاوت مورد اصابت گلوله قرارگرفته است اما بعد از گذشت سه سال و هشت ماه اظهار میدارند که (مقتول) از یک‌جهت مورد اصابت قرارگرفته است در مراحل اولیه بیان داشته‌اند که علت تامه فوت نفوذ ساچمه از قسمت های مختلف بدن و نارسایی تنفسی بر اثر تماس ساچمه‌های وارده اعلام کرده ولی حالیه اظهار می دارد که علت فوت خونریزی داخلی به دنبال پارگی ارگانهای شکمی بر اثر برخورد اجسام پرتابه ای پرشتاب به شکم تعیین میگردد

و هم‌چنین کارشناس اسلحه در مرحله اولیه اظهار می دارد (نامبرده از ناحیه پیشانی – چانه پهلوهای چپ و راست پشت دستان چپ و راستو شکم و پشت کمر و باسن مورد اصابت قرارگرفته است و سپس ادامه داده اند که از چندین جهت وزوایای مختلف مورد اصابت قرارگرفته است ولی حالیه اظهار می دارند (که احتمال می رود که سررا به سمت راست چرخانده و از یک‌جهت مورد اصابت قرارگرفته است)

بنده و وکیل مدافع از تاریخ ۱۹/۳/۱۴۰۰ لغایت ۱۹/۷/۱۴۰۰ از تحقق لوث و اجرای قسامه بی خبر بوده وکلای مدافع بنده با تسلیم لایحه ای به پیوست اسامی بیش از پنجاه نفر که همگی در روز درگیری حضور داشته حاضر به اتیان سوگند بر بی گناهی بنده بوده که طبق ماده ۳۱۷ دلیل بر نفی اتهام بوده شخص مقتول و اینجانب را تنها شرکت کننده در نزاع قلمداد نموده‌اند، در صورتیکه نزاع فی مابین پنج طایفه در ستاد بیش از دویست نفر صورت گرفته است و حدوداً چهل نفر مورد اصابت گلوله ساچمه زنی قرارگرفته و یازده اسلحه ساچمه زنی توسط ۱۱نفر از شرکت‌کنندگان در نزاع بوده است).

مشروح لایحه فرجام‌خواه و پاسخ وکیل اولیاء دم در جلسه شور قرائت می‌گردد.

هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای محمد افرا عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای دکتر احمد قاسمی دادیار دیوان عالی کشور اجمالاً مبنی بر اینکه نظر به اینکه تعدادی از اشخاصی که در مراسم قسامه سوگند یاد کرده اند شرایط مقرر در مواد ۱۷۴الی۲۰۰ قانون مجازات اسلامی و ۳۳۹ قانون مذکور را ندارند مستنداً به بند ب ماده۴۶۹ قانون آئیندادرسی کیفری عقیده بر نقض دادنامه صادره و ارجاع امر به شعبه هم عرض را دارم. مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

بیشتر بخوانید:

• روایت تکان دهنده یک وکیل دادگستری از دادگاه قسامه

رأی شعبه

در خصوص فرجام‌خواهی آقای محسن.ز… به طرفیت اولیاء دم مقتول مرحوم قربانعلی.ن… نسبت به دادنامه شماره … مورخ ۲۵/۷/۱۴۰۰ صادره از شعبه اول دادگاه کیفری یک استان لرستان که بموجب آن فرجام‌خواه به اتهام مباشرت در قتل عمدی به قصاص نفس محکوم شده است:

دادنامه فرجام خواسته بنا به دلایل ذیل قابل ابرام نمی‌باشد. صرفنظر از اینکه حسب اوراق و مندرجات پرونده و گزارشات اولیه نیروی انتظامی نزاع دسته‌جمعی در تاریخ ۱۵/۷/۹۶ بین اهالی روستا که قریب یک‌صد نفر در آن شرکت داشته به وقوع پیوسته اما ملاحظه می‌گردد از همان ابتدا رسیدگی دراقدامی غیر قضایی پرونده تمامی شرکت‌کنندگان در نزاع از پرونده شخص فرجام‌خواه منفک و به شعبه دادگاه کیفری دو احاله و ارجاع شده است که همین امر نه تنها به شبهات و ابهامات عدیده درروشن شدن قضایای تاریک قتل مرحوم اضافه نموده بلکه موجبات اطاله رسیدگی را نیز فراهم نموده است

 ۱- النهایه از آنجائیکه تعدادی از کسانی که در مراسم قسامه سوگند یاد نموده‌اند ازجمله آقایان ز… – ش… – م…- ح…- ا…- ر… اظهارنموده‌اند که با خود در نزاع شرکت نداشته ایم و آنجا نبوده ایم ولی شنیده ایم که قاتل محسن.ز… است لاجرم با توجه به حساسیت موضوع و احتمال اینکه ادای سوگند از ناحیه افراد مذکور بدون علم وبر اساس ظن و گمان بوده

 ۲-عده‌ای دیگر از سوگند خورندگان نیز ازجمله کسانی بوده اند که خود درمنازعه دسته‌جمعی مباشرت و در زمره متهمان پرونده بوده اند که نمی توان به سوگند آنان اعتنایی نمود زیرا بنا به تصریح آمده در سال۳۳۹ قانون مجازات اسلامی ۹۲ در قسامه همه شرایط مقرر درکتاب اول قانون موصوف برای اتیان سوگند ضروری و اجباری است در ثانی با توجه به شرایط مقرردر مواد ۱۷۴ الی۲۰۰ قانون مارالذکر ازجمله ماده۱۸۳ که بیان داشته (شهادت باید از روی قطع ویقین به نحوی که مستند به امور حسی و از طریق متعارف باشد ادا شود) و مفاد و تصریح ماده ۱۹۱ قانون مذکور که شاهد شرعی را نیز قابل جرح و تعدیل دانسته است.

 ۳- و با عنایت به اظهارنظرهای پزشکی قانونی بدین معنا در گزارش اولیه تنظیمی در تاریخ ۱۹/۷/۹۶ مضبوط در صفحه ۵۶۷ پرونده جلد سوم در تشریح جسد آورده اند(

• ۱-سر وصورت در معاینه آثار سوراخ ورودی ساچمه ازبالای ابرو و راست و بالای سمت چپ پل بینی و سمت چپ پیشانی…آثار ورود ساچمه در سمت چپ چانه وجود دارد.
• ۲- قفسه صدری…سوراخ ورودی ساچمه گلوله به تعداد ۷ عدرأد در سطح جانبی راست قفسه صدری و به تعداد یک عدد در سمت تحتانی راست ناحیه خلفی قفسه صدری.
• ۳- شکم…سوراخ ورودی گلوله به تعداد ۸ عدد در ناحیه پهلوی راست
• ۴- پشت سوراخ ورودی ساچمه گلوله به تعدادسه عدد در بالای سرین راست واقع در سمت راست که مشهود بود.
• ۵- ناحیه تناسلی و مقعد آثار ورودساچمه به تعدادیک عدد در قسمت فوقانی لاترال کنل راست و به تعداد سه عدد در قسمت لاترال باسنراست دیده شد.
• ۶- اندامهای فوقانی و تحتانی…سوراخ ورودی ساچمه گلوله به تعداد دو عدد در پشت دست راست و تعداد دو عدد در خلف بازوی راست و یک عدد در شانه راست و دو عدد در خلف آرنج راست….مشهود بوده..علت فوت نارسایی تنفسی به دنبال اصابت گلوله ساچمه زنی تعیین می‌گردد.)

و اما در نظریه دوم پزشکی قانونی به شرح نامه ۱۷/۱۰/۹۶ مضبوط در صفحه۱۴۹۶ پرونده اعلام نموده:(علت فوت خونریزی داخلی به دنبال پارگی ارگانهای شکمی در زمینه برخورد اجسام پرتابه ایپرشتاب به شکم تعیین گردیده است…)

و توجهاً به مفاد نظریه دوم کارشناس اسلحه به شرح گزارش مورخ ۱۵/۱۰/۹۹ مندرج در صفحه ۱۴۹۷ پرونده در توضیح این امر با توجه به جراحت‌های منجر به فوت مقتول از چند جهت و زوایای مختلف اظهار نموده‌اند(..به نظر می رسد متوفی از یک‌جهت یعنی از ناحیه سمت مورد اصابت ساچمه‌های شلیک‌شده از یک عدد فشنگ شکاری به وسیله اسلحه شکاری ساچمه زنی… قرار گرفته و این احتمال می رود که متوفی هنگام شلیک فشنگ سر خود را به سمت راست چرخانده باشد به همین دلیل از قسمت های روی پیشانی، چانه نیز دچار اصابت ساچمه ای شلیک شده قرار گرفته است)

که به نظر این امر نه عقلایی است و نه منطقی چرا شدت جراحات وارده شکم که حسب گواهی پزشکی قانونی منجر به پارگی ارگان های شکمی شده است از سوی و سرعت گلوله(ساچمه) شلیک‌شده توان ایستادن و برگشتن از ناحیه مصدوم به نظر توجیه علمی ندارد.

لذا بنا به مراتب فوق به استناد بند ب از ماده ۴۶۹ قانون آئین دادرسی کیفری ۹۲ دادنامه فرجام خواسته نقض و پرونده به شعبه هم عرض دادگاه صادرکننده رأی فرجام خواسته ارجاع می‌گردد.

شعبه ۳۷ دیوان عالی کشور

رئیس: سید عباس بلادی

مستشار: محمد افرا – حمید رضا محمد باقری