نمونه رای با موضوع محکومیت شرکت هواپیمایی به پرداخت پانصد میلیون تومان خسارت معنوی ناشی از تاخیر در پرواز بین المللی

نمونه رای با موضوع محکومیت شرکت هواپیمایی به پرداخت پانصد میلیون تومان خسارت معنوی (برای هر خواهان) ناشی از تاخیر در پرواز

چکیده رای:

در این پرونده خواهان از شرکت هواپیمایی به دلیل تاخیری طولانی در یک پرواز بین المللی، مطالبه خسارات مادی و معنوی می‌کند.

در این دادنامه علاوه بر دفاعیات وکلای متداعیین، مواجهه دادگاه با خواسته خسارت معنوی، جالب توجه است؛ چنانکه به دلیل سرگردانی بیش از چهار ساعت مسافران در فرودگاه مبداء و تحمیل فشار روحی و روانی بر آنان، شرکت هواپیمایی خوانده را ملزم به جبران خسارت معنوی می داند.همچنین، با وجود اینکه خواهان، محاسبه خسارت معنوی با جلب نظر کارشناس را درخواست کرده بود؛ دادگاه با این استدلال که موضوع خواسته، فاقد جنبه فنی است، خود به ارزیابی قضایی خسارت وارده در پرتو لطمات روحی و جنبه تنبیهی خسارت معنوی پرداخته و آن را به میزان ۵۰۰ میلیون تومان برای هر خواهان، تعیین کرده است.

بیشتر بخوانید:

• نمونه رای محکومیت شهرداری به پرداخت دیه به علت حمله سگهای ولگرد
• نمونه رای با موضوع سرقت دو قوطی روغن نباتی مایع ۵ لیتری

رأی داداگاه

پیرامون دادخواست خواهان‌ها ا. ع. د.ف و ۲. م. ک.ف علیه خوانده (شرکت هواپیمایی)، به خواسته مطالبه خسارت مادی و معنوی ناشی از بیش از چهار و نیم ساعت تأخیر پرواز، مطالبه خسارت تاخیر تادیه و خسارت دادرسی، خواهان مدعی است:

موکلین و فرزند مبتلا به اتیسم خود، برای عزیمت از فرودگاه دبی به تهران، اقدام به خریداری ۳ بلیت از شرکت هواپیمایی خوانده نمودند؛ طبق مندرجات در بلیت‌ها، ساعت پرواز ۱۶ و ۱۰ اعلام گردید. اما در روز پرواز و در ساعت حدود ۱۰ صبح، شرکت خوانده، اعلام می‌کند که پرواز در ساعت ۱۸ و ۴۰ و با دو ساعت و نیم تأخیر انجام می‌شود موکلین، پس از حضور در فرودگاه دبی و اخذ کارت پرواز، به این امید که پرواز با وجود تأخیر در ساعت مقرر انجام می‌شود، در سالن ترانزیت فرودگاه حاضر شدند، اما با گذشت ساعت ۱۸ و ۴۰، هیچ اطلاع رسانی از سوی شرکت خوانده به مسافران پرواز انجام نگردید و حتی هیچ نماینده‌ای از سوی شرکت در سالن فرودگاه حاضر نشد و هیچکس از مسئولین فرودگاه دبی نیز حاضر به جوابگویی به مسافران سرگردان نبودند و به نوعی مسئولیت را با شرکت هواپیمایی دانسته و اطلاعی از ساعت پرواز اعلام ننمودند. با بلاتکلیفی و شرایطی ناشی از ازدحام پروازهای ترمینال شماره دو فرودگاه دبی، حتی جای نشستن نیز به سختی یافت می شد و با توجه به شرایط روحی و روانی بیماران اتیسم که انتظار و بلاتکلیفی برای آنها سخت و دشوار و برای والدین، جانگاه است، در نهایت با چهار و نیم ساعت تأخیر، عملیات پرواز در ساعت ۲۰ و ۳۰ دقیقه انجام شد. در حالی که طبق شیوه نامه شماره ۱۹۴۰ هواپیمایی کشوری در خصوص حقوق مسافر هوایی مصوب آذرماه ۱۴۰۱ و برگرفته از کنوانسیون حمل و نقل هوایی ورشو ۱۹۲۹، در تأخیر بین سه تا ۵ ساعت برای شرکت هواپیمایی، مقرر است:

1. اطلاع رسانی به مسافران توسط نماینده شرکت.
2. انجام پذیرایی نوع اول و دوم،
3. ارائه بلیت مشابه در اولین فرصت و پرداخت غرامت معادل ۳۰% قیمت بلیت،
4. استرداد وجه بلیت در صورت انصراف مسافر و پرداخت غرامت معادل %۳۰ قیمت.

با این حال، هیچ یک از الزامات، توسط خوانده انجام نشد و هیچ نماینده‌ای نیز از سوی شرکت در فرودگاه حضور نداشته تا ابتدایی‌ترین اطلاعات یا خدمات به مسافران مواجه با تأخیر ارائه نماید و بلاتکلیفی بیش از چهار ساعت و فقدان اطلاع رسانی در فرودگاه خارجی، موجب تألمات روحی و مسافران شد. طبق قانون مسئولیت مدنی، اصل لاضرر و مقررات هواپیمایی کشوری موجد مسئولیت مدنی و انتظامی شرکت هواپیمایی خوانده است. هرچند که حق شکایت در مراجع نظارتی هواپیمایی کشوری محفوظ است. از دادگاه نظر به مراتب معروض و عند‌للزوم استعلام از مراجع ذیربط، ارجاع موضوع به کارشناس رسمی دادگستری برای برآورد خسارات مادی و معنوی و در نهایت صدور حکم شایسته بر محکومیت شرکت خوانده به جبران خسارات مادی و معنوی و خسارت تأخیر تأدیه تا اجرای دادنامه را تقاضا دارد.

لایحه دفاعی شرکت هواپیمایی

دادگاه با وکیل خواهان‌ها تشکیل شد و خوانده در لایحه دفاعی گفت:

1. دلیل تاخیر پرواز محدودیت فرودگاه دبی و خارج از اراده شرکت بوده‌‌‌است.
2. اطلاع‌رسانی به مسافرین حسب اذعان خواهان‌ها در خصوص تاخیر پرواز انجام شده و ضمنا پرسنل شرکت نماینده شرکت هواپیمایی در ترمینال فرودگاه دبی حضور داشته و هماهنگی لازم را انجام داده است.
3. در خصوص مطالبه ضرر و زیان مطالبه شده، مطابق با شیوه‌نامه هواپیمایی کشوری مصوب آذرماه ۱۴۰۱، نظر به اینکه مسافرین، پرواز را انجام داده‌اند، اکنون صرفاً ۳۰٪ بهای پایه بلیط، خسارت ایشان است و چنانچه به شرکت مراجعه می کردند، طبق شیوه نامه جبران می‌شد.
4. ظرفیت دبی – تهران چارتری کاملا واگذار و آژانس‌های چارتر‌‌‌‌‌‌‌‌کننده، بلیط می فروشند. بلیط‌های ارائه شده فاقد حداقل‌های شیوه نامه حقوق مسافر شامل جزئیات محاسبه بهای کل بلیت است و قیمت خرید بلیط، معلوم نیست. لذا صدور رای شایسته، تقاضا می‌شود.

پاسخ خواهان به لایحه دفاعی شرکت هواپیمایی:

وکیل خواهان در پاسخ به لایحه دفاعی خوانده گفت:

۱: شرکت خوانده، ضمن اقرار به تأخیر بیش از پنج ساعت، علت را خارج از اراده اعلام می‌کند اما حسب اعلام موکلین، نه تنها هیچ محدودیتی در روز پرواز در فرودگاه دبی، نبود، بلکه اطلاع رسانی نیز انجام نشد و شرکت، فاقد نماینده فارسی زبان برای اطلاع رسانی به مسافران سرگردان در ترمینال شماره دو فرودگاه دبی بوده و موجب سردرگمی و بلاتکلیفی مسافران، شده است.

۲: وجود پرسنل شرکت به عنوان نماینده شرکت هواپیمایی در فرودگاه، مورد انکار شدید موکلین است و طرح این ادعا، صرفاً برای طفره از مسئولیت به ویژه در خسارت معنوی موکلین است؛ اگر چنین بود با کاهش تنش و اضطراب، ممکن بود موکلین هیچگاه دعوی اقامه نکنند. اما رفتار غیراخلاقی شرکت و عدم توجه به حقوق مسافران، موجب اضطراب و سرگردانی موکلین، صرفاً با ادعای کذب وجود نماینده، توجیه نمی‌شود.

۳: شرکت صرفاً خود را ملزم به پرداخت معادل ۳۰% بهای بلیط می داند! اما نکته مهم در این موقعیت، عدم توجه به خسارات وارده معنوی و روحی به موکلین است. آیا تأخیر بیش از پنج ساعت و رها نمودن آنها در بلاتکلیفی مطلق و بی‌هیچ اطلاع‌رسانی صرفاً با پرداخت ۳۰% بلیط قابل جبران است؟! متأسفانه، شرکت حتی صوری خود را موظف به عذرخواهی نمی‌داند! گویا شرکت محترم، توقع داشته، همین که پس از بیشتر از پنج ساعت بالاخره پرواز انجام شده است، باید دعای خیر مسافران بدرقه راهشان باشد! در حالی که ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، ضرورت جبران خسارات، اعم از مادی یا معنوی را مقرر کرده است.

۴: متأسفانه، شرکت بی‌محابا و گستاخانه، می‌گوید، ظرفیت مسیر تهران – دبی چارتری واگذار شده! در حالی که طبق بخشنامه مرداد ۱۴۰۲ هواپیمایی کشوری شرکت حق فروش ظرفیت به صورت چارتری را نداشته و گویا این تخلف آشکار، توجیهی برای تخلف از حقوق مسافران و طفره از جبران خسارات موکلین است! نهایتا نظر به موارد معروض و اینکه شرکت، موضوع تأخیر بیش از پنج ساعت پرواز را پذیرفته و جهات اعلامی موجب معافیت خوانده از جبران خسارات مادی و معنوی نیست، در رعایت اصل لاضرر و ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، صدور حکم با جلب نظر کارشناس در جبران خسارات مادی و معنوی تقاضا می‌شود.

نظر دادگاه

دادگاه نظر به پرونده ملاحظه می‌نماید که خواهان‌ها قصد پرواز از دبی به ایران و از طریق شرکت هواپیمایی داشته و محتویات این بلیت‌ها، حاکی از قرارداد میان خواهان‌ها و شخص حقوقی خوانده است. (بلیت هواپیما اعم از الکترونیکی و یا جلدی، سندی است معتبر، دال بر قرارداد حمل و نقل مسافر و وسایل وی، طبق شرایط مندرج در آن و شرایط کنوانسیون ورشو ۱۹۲۹ که حداقل شامل مشخصات هویتی و نه محدود به آن است.) زمان حرکت هواپیما ۱۶/۱۰ دقیقه تعیین شده و به دلیل وقوع تاخیر در پرواز حسب گفته‌های طرفین و اقرار، تاخیر در پرواز به دارندگان بلیت اعلام شده است با این مضمون که پرواز در ساعت ۱۸/۴۰ و با دوساعت و نیم تاخیر انجام خواهد شد که در ساعت اعلام شده، هواپیما حرکت نکرده و سرانجام، با چهار و نیم ساعت تأخیر، عملیات پرواز در ساعت ۲۰/۳۰ انجام گردید.

طبق مقررات به ویژه شیوه‌نامه شماره ۱۹۴۰ هواپیمایی کشوری پیرامون حقوق مسافر‌هوایی آذرماه ۱۴۰۱ مبتنی بر کنوانسیون ورشو ۱۹۲۹ و با اقرار خوانده به تاخیر در پرواز، موضوع پرداخت غرامت مادی برای خواهان‌ها مستقر است؛ این امر، با فرضی است که دلیل موجهی برای تاخیر در پرواز وجود داشته باشد. حال آنکه هیچگونه دلیل معتبری از سوی شرکت خوانده اعلام و ارائه نشده و صرف ادعای اشکال در فرودگاه مبداء، موثر نیست. چنانکه به موجب مقررات یاد شده، تنها دلیل موجهی که آن هم حاوی تامین حداقل خسارت مسافر است، شرایط اجتناب ناپذیر قهری غیر قابل پیشبینی است که وقوع آن خارج از قلمرو و کنترل و مسئولیت شرکت هواپیمایی باشد.

همچنین، دفاع خوانده بر وصف چارتری بلیت خواهان‌ها، خواهان دفاع موجهی ارائه نموده که مطابق بخشنامه هواپیمایی کشوری در مردادماه سال ۱۴۰۲ شرکت هواپیمایی حق فروش ظرفیت پروازی به صورت چارتری را ندارد. بنابراین خواسته در چارچوب مقررات ارزیابی میشود حقوق ناشی از خرید بلیت توسط مسافر از شرکت هواپیمایی یا نمایندگی مجاز رفتار شرکت هواپیمایی و عوامل اجرایی را با مسافرین تعیین می‌کند. رعایت این مقررات بر اساس ماده ۵ قانون هواپیمایی کشوری، کنوانسیون ورشو مصوب ۱۹۲۹، قانون تعیین حدود مسئولیت شرکت‌های هواپیمایی ایرانی ۱۳۹۱ برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی و خارجی از مبادی یا به مقاصد ایران، لازم الاجرا است.

همچنین آشکار است که شرکت هواپیمایی به تعهدات قانونی خود با وجود آگاهی از تاخیر در پرواز عمل نکرده است. در صورتیکه تاخیر بیش از دو ساعت به طول بیانجامد، مسافرین می‌توانند نسبت به انصراف از پرواز و دریافت بهای کامل بلیت خود اقدام نمایند. در صورتیکه ارائه مسافر بر انجام پرواز باشد، هواپیمایی می‌بایست نسبت به انتقال مسافر به مقصد بلیت با سرویس هوایی سایر شرکت‌هایی هواپیمایی در کوتاه‌ترین زمان ممکن در کابین پروازی، مشابه اقدام نماید. در صورت قصور شرکت هواپیمایی و یا امتناع از انجام آن، مسافر می‌تواند خود راست نسبت به ابتیاع بلیت در همان کلاس یا کلاس بالاتر با تایید رئیس ایستگاه شرکت هواپیمایی و در صورت امتناع وی با تایید مدیر ترمینال اقدام نماید. مسافر می‌تواند پس از انجام مسافرت با ارائه مدارک مثبته دال بر خرید بلیت جدید، نسبت به دریافت وجه بلیت خریداری شده در مسیر مورد نظر از شرکت هواپیمایی اصلی اقدام نماید. استرداد وجه مذکور ظرف مدت ۴۸ ساعت از تاریخ ارسال و دریافت آن توسط شرکت هواپیمایی الزامی است. همچنین، موضوع عدم استحقاق مسافر برای طلب خسارت مادی بیش از بخشی از بهای بلیت یا مطالبه خسارت معنوی، هنگامی است که تاخیر در پرواز تا ۷۲ ساعت قبل از پرواز به مسافرین اطلاع رسانی گردد؛ اگر اطلاع‌رسانی بعد از موعد باشد مبنای محاسبه و تعیین میزان تاخیر در پرواز، زمان مندرج در بلیت است.

بنابراین، دادگاه از یک سو شرکت هواپیمایی خوانده را ملزم به جبران خسارت مادی بر مبنای تعهدات قراردادی می‌شمارد و از سوی دیگر، به دلیل سرگردانی بیش از چهار ساعت مسافران در فرودگان مبداء و تحمیل فشار روحی و روانی بر آنان خوانده را ملزم به جبران خسارت معنوی می‌شمارد.

رفتاری که سبب رنج اخلاقی و لطمه به حقوق غیر‌مالی خواهان‌ها می‌باشد به موجب مقررات موجود به ویژه ماده چهارده قانون آیین‌دادرسی کیفری، مواد ۳ ، ۲، ۱ و ۱۰ قانون مسئولیت مدنی، ماده ۲۶۷ و تبصره دو ماده ۵۱۵ قانون آیین‌دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و اصل جبران خسارت، پرداخت خسارت معنوی هم به صورت مادی و هم به صورت معنوی در نظام حقوقی ایران پذیرفته شده و با توجه به اینکه موضوع خواسته خواهان‌ها برای مطالبه خسارت معنوی، فاقد جنبه فنی است، دادگاه این بخش از خسارت را بر اساس ارزیابی قضایی از میزان صدمه و آسیب روحی بر خواهان‌ها و نیز با لحاظ جنبه تنبیهی خسارت معنوی در ضمان قهری، تعیین می‌نماید.

در نتیجه، با عنایت به اینکه دلیل و دفاع موجهی که حاکی از بطلان دعوی مطروحه خواهان یا بی‌اعتباری ادله ارائه شده باشد، از سوی خوانده به دادگاه ارائه نشده است بنابراین با توجه به قاعده فقهی لاضرر و لاضرار فى‌الاسلام خواسته خواهان را وارد و ثابت تشخیص می‌دهد

بنابراین، مستندا به مقررات یاد شده و مواد ۲-۱۹۸-۵۱۵-۵۱۹ ق آ.د.م و مواد ۱۲۵۷-۱۲۵۸ قانون مدنی، حکم بر محکومیت خوانده شرکت هواپیمایی به پرداخت یک میلیارد تومان خسارت معنوی (هر خواهان پانصد میلیون تومان) و پرداخت خسارت دادرسی صادر و اعلام می‌نماید.

درباره بخش دیگر خواسته خواهان برای مطالبه خسارت مادی از جهت تعهد خوانده به پرداخت سی درصد بهای بلیت، با توجه به اینکه مبلغ بلیت مشخص و معین می‌باشد و سی درصد از آن نیز مبلغ مشخصی را نشان می‌دهد، خواهان ناگزیر از درج این مبلغ برای مطالبه خسارت بوده و او صرفا به پرداخت خسارت مادی پرداخته و در نتیجه مقررات دادرسی مدنی پیرامون این خواسته رعایت نشده‌است. درباره این بخش از خواسته مستند به مقررات یاد شده قرار عدم استماع دعوا صادر و اعلام می‌گردد. درباره خواسته خواهان برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه، با توجه به اینکه ارکان دین موضوع ماده ۵۲۲ قانون آیین‌دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ پیرامون این خواسته حاکم نیست و مغایر اصل عدم جبران خسارت از خسارت می‌باشد، حکم بر بطلان دعوای خواهان در این بخش صادر و اعلام می‌گردد.

رای حضوری است. ظرف مهلت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر استان تهران است.

رسول عابد قاضی شعبه ۲۱۷ دادگاه عمومی حقوقی تهران